รู้ไหมคะว่า “เรื่องสุดท้ายของวัน” ส่งผลต่อความทรงจำ อารมณ์ และพัฒนาการของลูกอย่างมาก บทความนี้จะพาไปดูว่า เรื่องสุดท้ายของวันควรเป็นอะไร เพื่อให้ลูกจดจำวัยเด็กอย่างมีความสุข
ทำไม “เรื่องสุดท้ายของวัน” ถึงสำคัญ?
- “ก่อนนอนเมื่อคืน คุณแม่ดุลูกไหม?”
- “วันนี้เรากอดลูกหรือยัง?”
- “คำพูดสุดท้ายของวัน ที่ลูกได้ยินจากเราคืออะไร?”
คำถามเหล่านี้อาจดูเล็กน้อย แต่กลับสำคัญอย่างยิ่ง เพราะงานวิจัยด้านจิตวิทยาพบว่า สมองของมนุษย์จดจำ “ช่วงต้น” และ “ช่วงท้าย” ของเหตุการณ์ได้ดีกว่าส่วนอื่น ๆ ซึ่งเรียกว่า Serial Position Effect โดยเฉพาะ Recency Effect ซึ่งหมายถึง สิ่งสุดท้ายที่ได้รับข้อมูล จะถูกจดจำได้แม่นที่สุด
สำหรับเด็กเล็กที่กำลังพัฒนาทั้งสมองและจิตใจ “เรื่องสุดท้ายของวัน” ก่อนเข้านอนจึงมีพลังมหาศาล ไม่ว่าจะเป็นการกอด คำพูดดี ๆ หรืออาจเป็นเสียงดุด่าที่ติดค้างในใจไปจนถึงวันรุ่งขึ้น
สมองเด็กจดจำ “ตอนจบ” ได้ดีกว่าที่คิด
แนวคิด Recency Effect มาจากงานวิจัยของ Hermann Ebbinghaus นักจิตวิทยาชาวเยอรมันในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ซึ่งศึกษาพฤติกรรมการจดจำของมนุษย์ พบว่า คนเรามักจดจำสิ่งที่อยู่ตอนต้น(Primacy) และตอนท้าย (Recency) ได้ดีกว่าตอนกลางๆ
งานวิจัยที่มีชื่อเสียงอีกชิ้นโดย Glanzer & Cunitz (1966) แสดงให้เห็นว่า เมื่อนำรายการคำศัพท์มาให้ผู้ทดลองจำ ผู้คนจะจำคำที่อยู่ท้ายลิสต์ได้ดีกว่า เพราะยังอยู่ในหน่วยความจำระยะสั้น (Short-term memory)
สำหรับเด็กเล็กที่ระบบประมวลผลความทรงจำกำลังพัฒนา สมองจะยิ่งไวต่อ สิ่งสุดท้ายที่ได้ยิน ได้เห็น หรือได้รับรู้ ก่อนเข้านอน
นั่นหมายความว่า…
- ถ้าจบวันด้วยการกอด สมองลูกจะผูกโยงความรักกับพ่อแม่
- ถ้าจบวันด้วยการดุลูกเสียงดัง ลูกอาจนอนหลับด้วยความหวาดระแวง
- ถ้าจบวันด้วยนิทานสนุก ลูกจะหลับฝันดีและจดจำเรื่องราวได้แม่น
เวลาก่อนนอน คือ เวลาแห่งการจดจำ
งานวิจัยด้านสมองโดย Matthew Walker และ Robert Stickgold แห่งมหาวิทยาลัย Harvard พบว่า ขณะเราหลับ สมองจะเข้าสู่กระบวนการจัดเก็บความทรงจำระยะสั้นให้กลายเป็นระยะยาว
และข้อมูลสุดท้ายก่อนเข้านอน คือสิ่งที่มีแนวโน้มจะถูก “เก็บถาวร” ในสมองมากที่สุด
เด็กที่ได้รับประสบการณ์ก่อนนอนเชิงบวก เช่น ได้รับการสัมผัส กอด หอม ฟังนิทานเสียงนุ่มๆ และพูดคุยเรื่องราวดี ๆ มักมีคุณภาพการนอนที่ดีกว่า และแสดงออกถึงความมั่นคงทางอารมณ์เมื่อโตขึ้น
ในทางกลับกัน งานวิจัยของมหาวิทยาลัย Pittsburgh พบว่าเด็กที่ถูกตำหนิหรือเห็นความขัดแย้งระหว่างพ่อแม่ก่อนนอน จะมีระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล (cortisol) สูงกว่าปกติ ส่งผลต่อการนอนและอารมณ์ในวันรุ่งขึ้น
พฤติกรรม 5 อย่าง ที่ควรเป็น “เรื่องสุดท้ายของวัน”
1. บอกลูกว่า “แม่รักลูกนะ”
คำพูดนี้แม้สั้น แต่ทรงพลังที่สุด ตามหลักของ Attachment Theory โดยจอห์น โบวล์บี (John Bowlby) ระบุว่า เด็กที่รู้สึก “มั่นคงทางความสัมพันธ์” (secure attachment) มักมีพัฒนาการด้านอารมณ์และสังคมที่ดีกว่าเด็กที่ไม่ได้รับความรักอย่างสม่ำเสมอ
การพูดว่า “แม่รักลูกนะ” ก่อนนอนเป็นการย้ำว่าลูกมีคุณค่า และได้รับการยอมรับในแบบที่เขาเป็น เป็นจุดเริ่มต้นของการเห็นคุณค่าในตัวเอง
อย่ารอให้ลูกเป็นเด็กดีถึงจะพูดประโยคนี้ เพราะลูกควรได้รับความรัก “ไม่ว่าเขาจะเป็นยังไง”
2. อ่านนิทานให้ฟัง
กิจกรรมนี้ไม่ได้แค่ช่วยให้ลูกหลับง่าย แต่ยังพัฒนาสมองหลายด้านพร้อมกัน ทั้งพัฒนาทักษะภาษา ฝึกจินตนาการ และสร้างความผูกพันผ่านน้ำเสียงอบอุ่น
สมาคมกุมารแพทย์อเมริกัน (AAP) แนะนำให้พ่อแม่อ่านหนังสือนิทานให้ลูกฟังทุกคืน เพราะจะส่งผลดีต่อพัฒนาการทางภาษาและ IQ ในระยะยาว
งานวิจัยจาก University of Melbourne ยังพบว่า เด็กที่ได้ฟังนิทานก่อนนอนเป็นประจำ มีสมาธิดีขึ้น และมีพฤติกรรมทางสังคมเชิงบวกมากกว่ากลุ่มที่ไม่ได้ฟังนิทานก่อนนอน
3. สรุปวันกับลูกด้วยคำถามง่ายๆ
ตัวอย่างเช่น:
- “วันนี้สนุกกับอะไรที่สุด?”
- “พรุ่งนี้อยากทำอะไร?”
- “มีอะไรที่ลูกไม่ชอบไหม?”
การตั้งคำถามง่าย ๆ ให้ลูกได้คิดและเล่าความรู้สึก เป็นการช่วยฝึก Self-awareness และยังเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างนิสัยทบทวนตัวเองอีกด้วย เด็กที่มีโอกาสทบทวนความรู้สึกก่อนนอน จะจัดการกับอารมณ์ตัวเองได้ดีขึ้น และนอนหลับง่ายกว่าเด็กที่ไม่ได้ปลดปล่อยอารมณ์
4. อาบน้ำ–แปรงฟันแบบไม่เร่งรีบ แล้ว “กอดกันก่อนนอน”
แม้กิจวัตรพื้นฐานอย่างแปรงฟันจะดูธรรมดา แต่ถ้าทำด้วยความสงบ สายตาอ่อนโยน เสียงพูดเบา และจบด้วยการกอดกัน สิ่งนี้จะกลายเป็นความอบอุ่นที่ลูกจดจำไปตลอดชีวิต
นอกจากนี้ งานวิจัยจาก Carnegie Mellon University พบว่า การกอดกระตุ้นการหลั่ง Oxytocin ซึ่งเป็นฮอร์โมนแห่งความรัก ทำให้รู้สึกอบอุ่น ปลอดภัย และลดระดับคอร์ติซอลที่เกี่ยวกับความเครียดได้
5. ปิดวันด้วยความสงบ ไม่ใช่เสียงดุ
แม้พ่อแม่จะเหนื่อยมาทั้งวัน แต่การปล่อยให้ความเหนื่อย กลายเป็น ความหงุดหงิดใส่ลูกก่อนนอน อาจทำให้เด็กนอนหลับไปพร้อมกับความกลัว หรือความไม่มั่นคง
นักจิตวิทยาเด็กแนะนำว่า พ่อแม่ควรตั้งกรอบเวลาเข้านอน ที่เผื่อเวลาจัดการอารมณ์ตัวเองด้วย เพราะถ้าเราพูดกับลูกอย่างนุ่มนวลก่อนนอน ลูกจะหลับพร้อมความรู้สึกดี แต่ถ้าเราดุหรือบ่นแรง ๆ อาจทำให้ลูกสะดุ้งตื่นกลางดึก หรือฝันร้าย
เรื่องสุดท้ายก่อนนอนในบ้านเราเป็นแบบไหน?
หลายครอบครัวอาจไม่รู้ตัวว่า “เรื่องสุดท้ายของวัน” ที่ลูกได้รับคือ…
- การเร่งรีบ “นอนได้แล้ว!”
- การใช้มือถือจนไม่มีเวลาทำกิจกรรมก่อนนอนกับลูก
- การดุลูกเรื่องงานบ้านหรือพฤติกรรมช่วงเย็น
พฤติกรรมเล็ก ๆ เหล่านี้หากเกิดซ้ำทุกวัน จะกลายเป็นความทรงจำที่ลูกเก็บสะสมโดยไม่รู้ตัว
เทคนิคง่ายๆ ที่จะเปลี่ยนตอนจบของวัน ให้อบอุ่นขึ้น
- ตั้งเวลา “เตรียมตัวก่อนนอน” ล่วงหน้า 30 นาที เช่น 20.30 น. เริ่มเก็บของ เล่นเบาๆ แปรงฟัน
- งดมือถือในห้องนอน เพราะลูกต้องการสายตาและคำพูดจากพ่อแม่ ไม่ใช่แค่การอยู่ร่วมกันแบบไม่สนใจ
- ใช้เสียงเบาลงในช่วงก่อนนอน เพราะเสียงมีผลกับอารมณ์โดยตรง เสียงดังจะกระตุ้นสมองให้ตื่นตัว
- จัดกิจวัตรที่สม่ำเสมอ เช่น กอด บอกรัก อ่านนิทาน แล้วปิดไฟ (bedtime routine) จะช่วยให้เด็กหลับง่าย และรู้สึกปลอดภัย
ในวัยเด็กที่สมองไวต่อความรู้สึก เรื่องเล็ก ๆ ที่พ่อแม่ทำก่อนนอน สามารถกลายเป็นเรื่องใหญ่ในใจลูกได้เสมอ เพราะสมองลูกจดจำ เรื่องสุดท้ายของวัน ได้ดีที่สุด ถ้าจะมีสิ่งหนึ่งที่พ่อแม่เลือกได้ในแต่ละวัน ขอให้คุณพ่อคุณแม่เลือกทำ เรื่องสุดท้ายของวัน ให้ลูกยิ้มได้ก่อนหลับตานอนเสมอนะคะ
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
16 กิจกรรมก่อนนอน ช่วยให้ลูกนอนหลับสบาย ไม่ตื่นกลางดึก
20 นิทานชาดก นิทานสอนใจพร้อมข้อคิด เด็กอ่านได้ ผู้ใหญ่อ่านดี
3 เคล็ดลับ สร้างวินัยก่อนเข้านอน ทำตามนี้! ลูกจะหลับง่าย พัฒนาการดี
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
