ในช่วงวัยเด็กที่สมองกำลังพัฒนาอย่างรวดเร็ว “ทักษะ EF“ หรือ “Executive Functions” นั้นมีความสำคัญอย่างมาก เพราะเป็นทักษะพื้นฐานที่ช่วยให้ลูกน้อยเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีความสามารถในการเรียนรู้ แก้ปัญหา และปรับตัวเข้ากับสิ่งต่างๆ รอบตัวได้เป็นอย่างดี ซึ่งคุณพ่อคุณแม่ควรสอนลูกน้อยตั้งแต่ยังเล็ก โดยเน้นไปที่ 3 ทักษะหลัก ดังนี้
-
ความจำเพื่อใช้งาน (Working Memory): จำเก่ง คิดเชื่อมโยงได้
หมายถึง ความสามารถในการจดจำสิ่งต่างๆ ชั่วคราวเพื่อนำมาใช้ประโยชน์ เช่น จำกฎของเกม จำขั้นตอนการทำอาหาร จำสูตรคูณ หรือความรู้ต่างๆ ที่คุณครูสอน เมื่อถึงเวลาที่ต้องการใช้งานสามารถคิดเชื่อมโยงกับประสบการณ์เดิม และประมวลผลเพื่อนำไปใช้งานต่อได้
ความจำเพื่อใช้งานสำคัญยังไง?
- เชื่อมโยงกับความรู้เดิม เมื่อเราได้รับข้อมูลใหม่ สมองจะนำข้อมูลนั้นไปเปรียบเทียบและเชื่อมโยงกับความรู้ที่เราเคยเรียนรู้มาแล้ว เช่น เมื่อเด็กเรียนรู้คำว่า “แมว” เด็กจะนึกถึงภาพแมวที่เคยเห็น หรือเสียงร้องของแมวที่เคยได้ยิน ทำให้เด็กเข้าใจความหมายของคำนั้นได้ดียิ่งขึ้น
- ประมวลผลข้อมูล ความจำเพื่อใช้งานช่วยให้เราสามารถประมวลผลข้อมูลที่ได้รับมาได้อย่างรวดเร็ว เช่น เมื่อเราอ่านโจทย์ปัญหาทางคณิตศาสตร์ เราจะใช้ความจำเพื่อใช้งานในการเก็บข้อมูลตัวเลข สัญลักษณ์ และคำสั่งต่างๆ แล้วนำมาวิเคราะห์และหาคำตอบ
- แก้ปัญหา เมื่อเราเจอปัญหา เราจะใช้ความจำเพื่อใช้งานในการเก็บข้อมูลเกี่ยวกับปัญหา วิเคราะห์สาเหตุ และหาทางแก้ไข เช่น เมื่อของเล่นของเด็กเสีย เด็กจะใช้ความจำเพื่อนึกถึงวิธีการซ่อมแซมที่เคยเห็นพ่อแม่ทำ
ตัวอย่างการใช้ความจำเพื่อใช้งานในชีวิตประจำวัน
- เด็กวัยเรียน เมื่อคุณครูสอนการบวกเลข เด็กจะต้องใช้ความจำเพื่อใช้งานในการจำตัวเลข และนำมาบวกกัน
- นักกีฬา นักกีฬาจะต้องใช้ความจำเพื่อใช้งานในการจำรูปแบบการเล่นของคู่แข่ง และวางแผนการเล่นของตัวเอง
- คนขับรถ คนขับรถจะต้องใช้ความจำเพื่อใช้งานในการจำกฎจราจร สัญญาณไฟจราจร และระยะห่างระหว่างรถ
-
ความยืดหยุ่นทางความคิด (Cognitive Flexibility): คิดเก่ง แก้ไขปัญหาเก่ง
คือความสามารถในการปรับเปลี่ยนความคิดและวิธีการแก้ปัญหาให้เข้ากับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไป คนที่มีความยืดหยุ่นทางความคิดสูง จะสามารถมองเห็นปัญหาจากหลายมุม มีความคิดสร้างสรรค์ และสามารถหาทางออกจากปัญหาได้หลากหลายวิธี เช่น เมื่อเจอปัญหาในการต่อเลโก้ ลูกน้อยอาจจะลองเปลี่ยนวิธีการต่อ หรือหาชิ้นส่วนอื่นมาใช้แทนได้ เป็นการฝึกให้ลูกน้อยคิดนอกกรอบและมีทางเลือกในการแก้ปัญหาที่หลากหลาย
การยืดหยุ่นความคิดสำคัญยังไง?
- ปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลง ในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การมีทักษะในการปรับตัวเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง การยืดหยุ่นความคิดจะช่วยให้เราสามารถปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ใหม่ๆ ได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ
- แก้ไขปัญหาได้ดีขึ้น เมื่อเจอปัญหา เราจะสามารถมองหาทางออกที่หลากหลาย ไม่ยึดติดกับวิธีเดิมๆ และสามารถหาแนวทางใหม่ๆ ในการแก้ไขปัญหาได้
- มีความคิดสร้างสรรค์ คนที่มีความยืดหยุ่นทางความคิดมักจะมีความคิดสร้างสรรค์สูง สามารถเชื่อมโยงสิ่งต่างๆ ที่ดูไม่เกี่ยวข้องกันเข้าด้วยกัน และคิดค้นสิ่งใหม่ๆ ได้
- ทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ดี การยืดหยุ่นความคิดช่วยให้เราสามารถเข้าใจมุมมองของผู้อื่น และทำงานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างราบรื่น
ตัวอย่างการใช้การยืดหยุ่นความคิดในชีวิตประจำวัน
- เด็กวัยเรียน เมื่อเล่นเกมต่อบล็อกแล้วต่อไม่ได้ เด็กจะลองเปลี่ยนวิธีการต่อ หรือหาชิ้นส่วนอื่นมาใช้แทน
- วัยทำงาน เมื่อเจอปัญหาในการทำงาน พนักงานจะลองหาแนวทางใหม่ๆ ในการแก้ไขปัญหา หรือขอความช่วยเหลือจากเพื่อนร่วมงาน
- ผู้ประกอบการ เมื่อธุรกิจประสบปัญหา ผู้ประกอบการจะต้องปรับเปลี่ยนกลยุทธ์ทางธุรกิจให้สอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบัน
-
ความสามารถในการควบคุมและยับยั้งตนเอง (Inhibitory Control): ควบคุมตัวเองเก่ง
หมายถึง ความสามารถในการควบคุมความต้องการของตัวเอง รอคอย และยับยั้งพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม เช่น รอคิวเล่นของเล่น หรืออดทนรออาหารที่กำลังทำอยู่ ทักษะนี้ช่วยให้ลูกน้อยมีระเบียบวินัย สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ และควบคุมอารมณ์ของตัวเองได้ ไม่ทำตามอารมณ์หรือแรงกระตุ้นในทันทีทันใด แต่จะหยุดคิด พิจารณาข้อมูลต่างๆ ก่อนที่จะตัดสินใจทำอะไรสักอย่าง
การยั้งคิดไตร่ตรองสำคัญยังไง?
- ช่วยให้เราตัดสินใจได้ดีขึ้น การคิดก่อนทำจะช่วยให้เราเลือกทางเลือกที่ดีที่สุดได้ เพราะเราจะได้พิจารณาผลดีผลเสียของแต่ละทางเลือกอย่างรอบคอบ
- ป้องกันความผิดพลาด การยับยั้งตนเองไม่ให้ทำตามอารมณ์จะช่วยลดความเสี่ยงที่จะเกิดความผิดพลาดหรือทำร้ายผู้อื่น
- สร้างความสัมพันธ์ที่ดี การรู้จักรอและฟังความคิดเห็นของผู้อื่นจะช่วยให้เราสามารถสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่นได้
- เพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน การมีสมาธิจดจ่อกับงานที่ทำ และไม่วอกแวกไปกับสิ่งเร้าอื่นๆ จะช่วยให้เราทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น
ตัวอย่างการใช้การยั้งคิดไตร่ตรองในชีวิตประจำวัน
- เด็กวัยเรียน เมื่ออยากจะเล่นของเล่นของเพื่อน ต้องรอคิว ไม่แย่งของเล่นของเพื่อน
- วัยรุ่น เมื่อรู้สึกโกรธเพื่อน ต้องพยายามควบคุมอารมณ์ ไม่พูดจาทำร้ายเพื่อน
- ผู้ใหญ่ เมื่อเจอปัญหาที่ต้องตัดสินใจ ต้องคิดวิเคราะห์หาทางออกที่ดีที่สุด ไม่ตัดสินใจโดยใช้อารมณ์เพียงอย่างเดียว
5 เหตุผลที่เราควรฝึก ทักษะ EF ให้ลูกตั้งแต่เด็ก
ทักษะ EF (Executive Functions) หรือ ทักษะสมอง EF ช่วยให้เราสามารถวางแผน จัดการกับข้อมูล ทำงานหลายอย่างพร้อมกัน และควบคุมพฤติกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทักษะเหล่านี้สำคัญมากต่อการเรียนรู้ การเติบโต และการพัฒนาในทุกด้านของชีวิต โดยเฉพาะในช่วงวัยเด็กที่สมองกำลังพัฒนาอย่างรวดเร็ว
- พื้นฐานสู่ความสำเร็จ ทักษะ EF เป็นรากฐานที่แข็งแรงของการเรียนรู้และพัฒนาการในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นการเรียน การทำงาน หรือการเข้าสังคม เด็กที่มีทักษะ EF ดี จะสามารถเรียนรู้ได้เร็วขึ้น จดจ่อกับสิ่งที่ทำได้นานขึ้น และสามารถแก้ปัญหาต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ปรับตัวเข้ากับโลกที่เปลี่ยนแปลง ในยุคที่ทุกอย่างเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว เด็กที่สามารถปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ใหม่ๆ ได้ดี จะมีโอกาสประสบความสำเร็จในชีวิตมากกว่า
- พัฒนาความเป็นผู้นำ เด็กที่มีทักษะ EF ดี มักจะมีความเป็นผู้นำสูง สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ดี และสามารถตัดสินใจได้อย่างรอบคอบ
- ลดปัญหาพฤติกรรม เด็กที่มีทักษะ EF ดี มักจะมีพฤติกรรมที่เหมาะสม สามารถควบคุมอารมณ์ได้ดี และมีสมาธิในการเรียน
- เตรียมพร้อมสำหรับอนาคต การฝึกทักษะ EF ตั้งแต่เด็ก จะช่วยให้เด็กมีความพร้อมที่จะเผชิญกับความท้าทายต่างๆ ในอนาคต ไม่ว่าจะเป็นการเรียนต่อในระดับสูง หรือการทำงาน
ช่วงวัยที่เหมาะสมที่สุดในการฝึก ทักษะ EF
ช่วงวัยเด็กปฐมวัย (3-6 ปี) ถือเป็นช่วงเวลาทองในการพัฒนาทักษะ EF เพราะเป็นช่วงที่สมองส่วนหน้า (Prefrontal Cortex) ซึ่งเป็นส่วนที่ควบคุมทักษะ EF กำลังพัฒนาอย่างรวดเร็ว การกระตุ้นและฝึกฝนในช่วงวัยนี้จะส่งผลให้เด็กมีรากฐานที่แข็งแกร่งในการพัฒนาทักษะต่างๆ ต่อไป
- สมองพร้อมรับการพัฒนา ในช่วงวัยนี้ สมองของเด็กมีความยืดหยุ่นสูงและพร้อมที่จะสร้างเส้นใยประสาทใหม่ๆ การกระตุ้นต่างๆ จะช่วยให้สมองสร้างเครือข่ายของเซลล์ประสาทที่แข็งแรงและมีประสิทธิภาพ
- พื้นฐานสำหรับการเรียนรู้ ทักษะ EF ที่พัฒนาในช่วงวัยเด็กจะเป็นพื้นฐานสำคัญสำหรับการเรียนรู้ในระดับที่สูงขึ้น เช่น การอ่าน การเขียน การคิดคำนวณ และการแก้ปัญหา
- พัฒนาการด้านอื่นๆ การฝึกทักษะ EF ไม่เพียงแต่ช่วยพัฒนาสมอง แต่ยังส่งผลดีต่อพัฒนาการด้านอื่นๆ ของเด็ก เช่น ด้านอารมณ์ ด้านสังคม และด้านร่างกาย
อย่างไรก็ตาม การฝึกฝนทักษะ EF ไม่ได้จำกัดเฉพาะช่วงวัยเด็กปฐมวัยเท่านั้น เราสามารถฝึกฝนทักษะ EF ได้ตลอดชีวิต เพียงแต่ผลลัพธ์ที่ได้อาจจะไม่ดีเท่ากับการฝึกฝนในช่วงวัยเด็ก
|
|---|
วิธีพัฒนาทักษะสมอง EF ให้กับลูกน้อย
|
| วิธีพัฒนาทักษะ EF ด้านความจำใช้งาน |
- เล่นเกมที่ต้องใช้ความจำ เช่น เกมจับคู่ภาพ เกมหาความแตกต่าง
- อ่านหนังสือ การอ่านหนังสือช่วยให้เราได้ฝึกฝนการจดจำคำศัพท์ และความสัมพันธ์ระหว่างคำต่างๆ
- ทำกิจกรรมที่ต้องใช้สมาธิ เช่น การต่อจิ๊กซอว์ การเล่นดนตรี
- เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ การเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ อย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้สมองของเราทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
|
| วิธีพัฒนาทักษะ EF ด้านความยืดหยุ่นทางความคิด |
- เล่นเกมที่ต้องใช้ความคิดสร้างสรรค์ เช่น เกมต่อภาพ เกมปริศนา
- เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ การเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ อย่างสม่ำเสมอจะช่วยเปิดมุมมองใหม่ๆ ให้กับเรา
- อ่านหนังสือ การอ่านหนังสือหลากหลายประเภทจะช่วยให้เราได้พบเจอกับแนวคิดใหม่ๆ
- ฝึกคิดนอกกรอบ ลองหาคำตอบที่แตกต่างออกไปสำหรับคำถามเดิมๆ
- ทำงานร่วมกับผู้อื่น การทำงานร่วมกับผู้อื่นจะช่วยให้เราได้เรียนรู้มุมมองที่แตกต่างและเปิดใจรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น
|
| วิธีพัฒนาทักษะ EF ด้านความสามารถในการควบคุมและยับยั้งตนเอง |
- เล่นเกมที่ต้องใช้สมาธิ เช่น เกมต่อจิ๊กซอว์ เกมกระดาน
- ฝึกการหายใจลึกๆ การหายใจลึกๆ ช่วยให้เราสงบอารมณ์และคิดได้ชัดเจนขึ้น
- ตั้งเป้าหมายเล็กๆ การตั้งเป้าหมายเล็กๆ และพยายามทำตามเป้าหมายนั้นจะช่วยฝึกความอดทนและความมุ่งมั่น
- เรียนรู้ที่จะรอ การรอคอยเป็นสิ่งสำคัญในการพัฒนาทักษะการยั้งคิดไตร่ตรอง
- ฝึกการฟัง การฟังความคิดเห็นของผู้อื่นจะช่วยให้เราเปิดใจรับฟังความคิดเห็นที่แตกต่างและพัฒนาการตัดสินใจของเรา
|
สิ่งสำคัญที่สุดคือ การสร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยและเอื้อต่อการเรียนรู้ ให้ลูกได้มีโอกาสสำรวจและเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ อย่างอิสระ และให้กำลังใจเมื่อลูกเผชิญกับความล้มเหลว การฝึกฝนทักษะ EF อย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้ลูกเติบโตเป็นเด็กที่มีความมั่นใจในตนเอง สามารถแก้ปัญหา และปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมได้อย่างดี
ที่มา : ปฐมวัยไทยแลนด์ , สสส
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
15 ช่องยูทูป การ์ตูนฝึกลูกเก่งภาษาอังกฤษ สนุก+ได้ความรู้ ไปพร้อมกัน
เด็กพลังเยอะ อยู่ไม่นิ่ง เลี้ยงยังไง ผิดปกติไหม หรือเป็นพฤติกรรมตามวัย
ข้อเสียของการ ตามใจลูก พ่อแม่สายสปอยล์ ระวัง! ลูกเสี่ยง “ฮ่องเต้ซินโดรม”
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
