การตั้งครรภ์เป็นกระบวนการที่น่าทึ่งและมีความซับซ้อนทางกายวิภาคและสรีรวิทยา ที่ผู้หญิงคนหนึ่งจะต้องผ่านเมื่อเริ่มมีทารกในครรภ์ กระบวนการนี้ประกอบไปด้วยหลายขั้นตอน ตั้งแต่การปฏิสนธิของไข่และสเปิร์ม การพัฒนาของเอ็มบริโอ การเติบโตของทารกในครรภ์ และการเตรียมพร้อมสำหรับการคลอด ในบทความนี้ เราจะเน้นไปที่การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของหญิงตั้งครรภ์ โดยเฉพาะเรื่องของการคัดเต้า คุณแม่หลายท่านมักจะมีอาการคัดเต้านมตั้งแต่ช่วงแรกของการตั้งครรภ์ หรือบางท่านอาจจะไม่เป็นเช่นนั้น เราจึงได้รวบรวมความรู้เกี่ยวกับ ตั้งครรภ์ คัดเต้าตอนไหน เรื่องที่คุณแม่ท้องต้องรู้ไว้ที่นี่แล้ว
การตั้งครรภ์และการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย
การตั้งครรภ์เป็นกระบวนการที่ร่างกายของผู้หญิงเตรียมพร้อมสำหรับการเจริญเติบโตและการพัฒนาของทารกในครรภ์ ซึ่งจะมีการเปลี่ยนแปลงของร่างกายและจิตใจหลายประการที่เกิดขึ้นในช่วงนี้ การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้สามารถแบ่งออกเป็นหลายด้าน ดังนี้
ระบบสืบพันธุ์
- มดลูก: มดลูกจะขยายใหญ่ขึ้นมากเพื่อรองรับการเจริญเติบโตของทารกที่กำลังโตขึ้น ภายในระยะเวลาไม่กี่เดือน มดลูกจะขยายจากขนาดปกติประมาณลูกแพร์ไปเป็นขนาดที่สามารถบรรจุทารก น้ำคร่ำ และรกได้ นอกจากนี้ยังมีการเปลี่ยนแปลงของกล้ามเนื้อมดลูกที่ช่วยในการคลอดลูก
- เต้านม: เต้านมจะขยายและเจ็บตึงเนื่องจากฮอร์โมนที่เพิ่มขึ้น เตรียมพร้อมสำหรับการผลิตน้ำนม หัวนมและลานหัวนมอาจมีสีเข้มขึ้นและขยายขนาดใหญ่ขึ้น มีการผลิตน้ำนมครั้งแรกที่เรียกว่า “นมน้ำเหลือง” หรือ “Colostrum” ที่มีสารอาหารสำคัญสูง
ระบบไหลเวียนโลหิต
- ปริมาณเลือด: ปริมาณเลือดในร่างกายจะเพิ่มขึ้นประมาณ 30-50% เพื่อให้สามารถส่งออกซิเจนและสารอาหารให้กับทารกได้มากขึ้น ฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนที่เพิ่มขึ้นช่วยกระตุ้นการสร้างเซลล์เม็ดเลือดแดง
- หัวใจ: อัตราการเต้นของหัวใจจะเพิ่มขึ้น และการทำงานของหัวใจจะต้องทำงานหนักขึ้นเพื่อรับมือกับการไหลเวียนของเลือดที่เพิ่มขึ้น การเพิ่มขึ้นของปริมาณเลือดและอัตราการเต้นของหัวใจอาจทำให้เกิดอาการวิงเวียนศีรษะหรือเป็นลมง่ายขึ้น
ระบบทางเดินอาหาร
- การย่อยอาหาร: การเปลี่ยนแปลงฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนอาจทำให้การย่อยอาหารช้าลง ส่งผลให้มีอาการท้องผูกหรือท้องอืด การยืดของมดลูกยังอาจทำให้เกิดอาการกรดไหลย้อนหรือแสบหน้าอก
- อาการแพ้ท้อง: หลายคนจะประสบกับอาการคลื่นไส้และอาเจียนในช่วงแรกของการตั้งครรภ์ โดยเฉพาะในช่วง 3 เดือนแรก ซึ่งเรียกว่าอาการแพ้ท้อง (Morning Sickness) การทานอาหารที่มีขิงหรือเลี่ยงอาหารที่มีกลิ่นแรงอาจช่วยบรรเทาอาการได้
บทความที่น่าสนใจ: 5 วิธีเอาชนะอาการแพ้ท้อง รับมือให้ถูก ลูกรักแข็งแรง
ระบบขับถ่าย
- ไต: การทำงานของไตจะเพิ่มขึ้นเพื่อกำจัดของเสียจากเลือดที่เพิ่มขึ้น ฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนยังส่งผลให้มีการขยายหลอดเลือดในไต ทำให้การกรองเลือดดีขึ้น
- ปัสสาวะ: ความถี่ในการปัสสาวะอาจเพิ่มขึ้นเนื่องจากมดลูกขยายไปกดทับกระเพาะปัสสาวะ นอกจากนี้ไตที่ทำงานหนักขึ้นยังผลิตปัสสาวะมากขึ้น การดื่มน้ำเพียงพอเป็นสิ่งสำคัญเพื่อป้องกันการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ
ระบบหายใจ
- การหายใจ: เนื่องจากมดลูกที่ขยายตัวจะกดทับกะบังลม อาจทำให้รู้สึกหายใจไม่สะดวกหรือลำบากขึ้น และอัตราการหายใจอาจเพิ่มขึ้นเล็กน้อยเพื่อรับออกซิเจนเพิ่มขึ้น การหายใจลึกและช้าอาจช่วยลดอาการหายใจติดขัด
การเปลี่ยนแปลงของผิวหนัง
- ผิวหนัง: ฮอร์โมนที่เพิ่มขึ้นอาจทำให้ผิวหนังมีการเปลี่ยนแปลง เช่น รอยแตกของผิวหนัง (Stretch Marks) รอยดำบนผิวหนัง (Chloasma) หรือสิว การใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่มีส่วนผสมของมอยส์เจอไรเซอร์และวิตามินอีอาจช่วยลดรอยแตกของผิวหนังได้
อารมณ์แปรปรวน
- การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนสามารถทำให้ผู้หญิงรู้สึกอารมณ์แปรปรวนได้ง่าย ซึ่งบางครั้งอาจรู้สึกดีใจและมีความสุข แต่ในบางครั้งก็อาจรู้สึกเศร้าหรือวิตกกังวล การพูดคุยกับคนใกล้ชิดหรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิตสามารถช่วยให้ผ่านช่วงเวลานี้ไปได้
ความเครียดและความกังวล
- ผู้หญิงที่ตั้งครรภ์อาจรู้สึกเครียดเกี่ยวกับการเป็นแม่ การดูแลลูก การเปลี่ยนแปลงของร่างกาย และการเตรียมตัวสำหรับทารก ซึ่งเป็นเรื่องปกติที่ต้องเผชิญกับความรู้สึกเหล่านี้ การฝึกเทคนิคการผ่อนคลาย เช่น การหายใจลึก ๆ การทำสมาธิ หรือการเข้าร่วมกลุ่มสนับสนุนผู้ตั้งครรภ์สามารถช่วยลดความเครียดได้
การปรับตัวทางจิตใจ
- การปรับตัวทางจิตใจเป็นสิ่งสำคัญ ผู้หญิงที่ตั้งครรภ์ควรหาเวลาพักผ่อนเพียงพอ และหากมีความกังวล ควรพูดคุยกับคู่สมรส ครอบครัว หรือผู้เชี่ยวชาญทางสุขภาพ การได้รับการสนับสนุนจากคนรอบข้างเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้ผ่านช่วงเวลานี้ได้อย่างราบรื่น
คัดเต้านม คืออะไร
คัดเต้านม (Breast Engorgement) คืออาการที่เต้านมบวม ตึง และเจ็บ โดยส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นในช่วงที่น้ำนมแม่เริ่มเข้ามาเยอะ ๆ ในช่วงหลังคลอด โดยเฉพาะในช่วง 3-5 วันหลังคลอด ซึ่งเกิดจากการที่น้ำนมที่สร้างขึ้นในเต้านมสะสมจนเกินไป สาเหตุอื่น ๆ ของการคัดเต้านมอาจเกิดจากการให้นมไม่บ่อยพอ หรือการระบายน้ำนมไม่หมด อาการคัดเต้านมสามารถทำให้แม่รู้สึกไม่สบายและอาจมีผลกระทบต่อการให้นมลูกได้
สาเหตุของการคัดเต้า
สาเหตุของการคัดเต้าในระหว่างการตั้งครรภ์มีหลายปัจจัยที่เกี่ยวข้อง โดยส่วนใหญ่เป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกาย ซึ่งฮอร์โมนที่สำคัญได้แก่ โปรเจสเตอโรนและเอสโตรเจน
การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน
- โปรเจสเตอโรน (Progesterone): โปรเจสเตอโรนมีบทบาทสำคัญในการช่วยให้เนื้อเยื่อเต้านมเจริญเติบโต โดยเฉพาะการขยายตัวของท่อน้ำนมและการเพิ่มขนาดของต่อมน้ำนม
- เอสโตรเจน (Estrogen): ฮอร์โมนเอสโตรเจนช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตของท่อน้ำนมและเนื้อเยื่อเกี่ยวพันภายในเต้านม ทำให้เต้านมขยายตัวและมีความพร้อมสำหรับการผลิตน้ำนม
การเพิ่มขึ้นของปริมาณเลือด
ในระหว่างการตั้งครรภ์ ปริมาณเลือดที่ไหลเวียนในร่างกายจะเพิ่มขึ้นอย่างมากเพื่อสนับสนุนการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์ การเพิ่มขึ้นของปริมาณเลือดนี้ส่งผลให้เต้านมบวมและมีความไวต่อการสัมผัสมากขึ้น
การเตรียมพร้อมสำหรับการผลิตน้ำนม
เนื้อเยื่อเต้านมจะต้องเตรียมพร้อมสำหรับการผลิตน้ำนมหลังคลอด ฮอร์โมนโปรแลคติน (Prolactin) จะเริ่มมีบทบาทในการกระตุ้นการผลิตน้ำนมในช่วงหลังคลอด แต่อย่างไรก็ตาม การเตรียมพร้อมนี้เริ่มตั้งแต่ในช่วงการตั้งครรภ์แล้ว
ผลกระทบเหล่านี้ทำให้เกิดการคัดเต้า ซึ่งหมายถึงการที่เต้านมรู้สึกแน่นตึง มีอาการบวม และอาจมีความไวต่อการสัมผัสมากขึ้น บางครั้งอาจมีอาการปวดร่วมด้วย ซึ่งเป็นภาวะที่เกิดขึ้นเป็นปกติและเป็นส่วนหนึ่งของการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายในช่วงการตั้งครรภ์
บทความที่น่าสนใจ: ตรวจฟรี! มะเร็งเต้านม-ปากมดลูก ทุกเสาร์สัปดาห์แรก และสัปดาห์ที่สาม ตลอดปี 67
ตั้งครรภ์ คัดเต้าตอนไหน
อาการคัดเต้า เป็นหนึ่งในสัญญาณแรกเริ่มที่บ่งบอกถึงการตั้งครรภ์ มักจะปรากฏในช่วง 1-2 สัปดาห์ หลังจากการปฏิสนธิ เนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนเพศหญิง โดยเฉพาะ เอสโตรเจน และ โปรเจสเตอโรน ที่เพิ่มสูงขึ้น ฮอร์โมนเหล่านี้กระตุ้นให้ต่อมน้ำนมขยายใหญ่ขึ้น เตรียมพร้อมสำหรับการผลิตน้ำนมให้กับลูกน้อย โดยอาการคัดเต้า ของคุณแม่แต่ละคนอาจแตกต่างกันไป บางคนอาจรู้สึกคัดเต้าเพียงเล็กน้อย บางคนอาจรู้สึกตึงหรือปวดเต้านมมาก และนอกจากอาการคัดเต้าแล้ว อาจมีอาการอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น
- หัวนมและลานนมเปลี่ยนเป็นสีคล้ำ
- เส้นเลือดดำบนเต้านมเด่นชัดขึ้น
- เต้านมบวม
- คันเต้านม
อย่างไรก็ตาม อาการคัดเต้า มักจะ บรรเทาลง ภายใน 1-2 สัปดาห์ ของไตรมาสที่สอง หากคุณแม่รู้สึกไม่สบายใจหรือมีอาการคัดเต้ารุนแรง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำเพิ่มเติม
วิธีบรรเทาอาการคัดเต้าสำหรับแม่ตั้งครรภ์
อาการคัดเต้านมเป็นอาการปกติที่พบได้บ่อยในคุณแม่ตั้งครรภ์ มักเกิดขึ้นในช่วงตั้งครรภ์ไตรมาสแรก เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนที่เตรียมร่างกายสำหรับการให้นมบุตร อาการคัดเต้านมอาจทำให้รู้สึกเจ็บตึง อึดอัด หรือปวดเต้านมได้ โดยวิธีบรรเทาอาการคัดเต้ามี ดังนี้
- ประคบเย็น: ประคบเต้านมด้วยผ้าชุบน้ำเย็นหรือถุงเจลเย็น ประมาณ 15-20 นาที
- สวมเสื้อชั้นในที่รองรับได้ดี: เลือกเสื้อชั้นในที่รองรับและกระชับพอดี ไม่รัดหรือหลวมจนเกินไป
- หลีกเลี่ยงการสัมผัสหัวนม: การสัมผัสหัวนมอาจกระตุ้นการหลั่งน้ำนมและทำให้รู้สึกเจ็บเต้านมมากขึ้น
- อาบน้ำอุ่น: การอาบน้ำอุ่นช่วยผ่อนคลายกล้ามเนื้อและบรรเทาอาการเจ็บเต้านม
- นวดเต้านมเบา ๆ: นวดเต้านมเบาๆ ด้วยน้ำมันมะพร้าวหรือน้ำมันอัลมอนด์ ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนโลหิตและบรรเทาอาการเจ็บเต้านม
- ประคบอุ่น: ประคบเต้านมด้วยผ้าชุบน้ำอุ่นหรือถุงน้ำร้อน ประมาณ 5-10 นาทีก่อนให้นมลูก
- ทานยาแก้ปวด: ยาแก้ปวดที่ปลอดภัยสำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์ เช่น พาราเซตามอล
- ดื่มน้ำเยอะ ๆ: การดื่มน้ำเยอะ ๆ ช่วยป้องกันภาวะขาดน้ำ ซึ่งอาจทำให้รู้สึกเจ็บเต้านมมากขึ้น
- ทานอาหารที่มีใยอาหารสูง: การทานอาหารที่มีใยอาหารสูง ช่วยลดระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน
- หลีกเลี่ยงอาหารกระตุ้น: หลีกเลี่ยงอาหารที่มีคาเฟอีน เกลือ และอาหารรสจัด
- พักผ่อนให้เพียงพอ: การพักผ่อนให้เพียงพอ ช่วยให้ร่างกายผ่อนคลายและบรรเทาอาการเจ็บเต้านม
หากอาการคัดเต้านมรุนแรงหรือไม่ดีขึ้น ควรไปพบแพทย์เพื่อรับคำแนะนำเพิ่มเติม นอกจากนี้ ยังมีวิธีอื่น ๆ ในการบรรเทาอาการคัดเต้า เช่น การใช้แผ่นประคบเย็นหรือแผ่นเจลสำหรับเต้านม การใช้ครีมหรือโลชั่นสำหรับเต้านม การนวดน้ำมัน หรือการฝังเข็ม เป็นต้น แต่อย่างไรก็ตาม ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้วิธีเหล่านี้ขอให้คุณแม่ตั้งครรภ์ทุกท่านมีสุขภาพแข็งแรงนะคะ
ที่มา: americanpregnancy.org, healthline.com, medicalnewstoday.com
บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ:
อาการเจ็บเต้านม ของคุณแม่หลังคลอด บรรเทาอาการอย่างไร
อาการคัดเต้านมของคนท้อง เกิดจากอะไร 100 สิ่งแม่ท้องต้องรู้ ตอนที่ 12
เต้านมคัด หลังคลอด เต้านมเป็นก้อน เกิดจากอะไร มีวิธีไหนช่วยลดปวดเต้านมได้
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
