พฤติกรรมก้าวร้าวในเด็กเล็ก เช่น การตี เตะ ผลัก กัด แหย่ หรือแม้แต่การกีดกันทางสังคม เป็นสิ่งที่ผู้ปกครอง และผู้ดูแลเด็กอาจพบเจอได้บ่อยครั้ง พฤติกรรมเหล่านี้ ไม่ได้เป็นเพียงแค่การแสดงออกที่ไม่น่ารัก แต่ยังเป็นสัญญาณที่บ่งบอกถึงความรู้สึก ความต้องการ หรือความท้าทายที่เด็กกำลังเผชิญ การทำความเข้าใจถึงสาเหตุ และวิธีการรับมือกับพฤติกรรมก้าวร้าวอย่างเหมาะสม จึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อพัฒนาการทางอารมณ์ และสังคมของเด็ก
ทำความเข้าใจ พฤติกรรมก้าวร้าวในเด็กเล็ก
พฤติกรรมก้าวร้าวในเด็กเล็ก สามารถเริ่มต้นได้ตั้งแต่ช่วงวัยทารกเลยค่ะ ไม่ว่าจะเป็นการตี การเตะ การผลัก การกัด หรือการดึงผม ซึ่งนั่นเป็นวิธีที่ทารกต้องการสื่อสารอารมณ์ แสดงความไม่พอใจออกมา ตามช่วงวัยของพวกเขา
เมื่อเด็กเริ่มโตขึ้น มีการพัฒนาทักษะการสื่อสาร (communication skills) ที่ซับซ้อนมากขึ้น รวมถึงพัฒนาสิ่งที่เรียกว่า ทฤษฎีทางจิต (Theory of Mind) พฤติกรรมก้าวร้าวจะค่อย ๆ พัฒนา ไปสู่ในรูปแบบที่ซับซ้อนมากยิ่งขึ้น เช่น เริ่มมีการนินทา การปล่อยข่าวลือ การกีดกันคนที่ไม่ชอบออกจากกลุ่ม ซึ่งสิ่งเหล่านี้ เป็นการทำร้ายในด้านจิตใจ ที่อาจบอกได้ว่า สามารถสร้างบาดแผลในใจได้มากกว่าการกลั่นแกล้งกันทางกายด้วยซ้ำ!
การกลั่นแกล้งกันแบบนี้ มักจะเกิดขึ้นตั้งแต่เมื่อเด็กเริ่มเข้าใจว่า ผู้อื่นมีความรู้สึกนึกคิด และสามารถได้รับผลกระทำ จากการกระทำของตนเองได้เหมือนกัน เด็กบางคนจึงใช้พฤติกรรมซ้ำ ๆ กับเหยื่อที่อ่อนแอกว่า เพื่อแสดงอำนาจเหนือกว่าผู้ที่ถูกกลั่นแกล้ง โดยการกลั่นแกล้ง สามารถเกิดขึ้นได้ในหลายสถานที่ ไม่ว่าจะเป็น โรงเรียน สนามเด็กเล่น หรือแม้แต่ในโลกออนไลน์
ในอดีต มีความเชื่อว่า เด็กหรือคนที่ชอบรังแกผู้อื่นนั้น อาจมีปัญหาทางจิตใจ อย่างไรก็ตาม งานวิจัยในปัจจุบันชี้ให้เห็นว่า ความเชื่อนี้ อาจไม่ถูกต้องเสมอไป เพราะเด็กหลายคนที่แสดงพฤติกรรมการกลั่นแกล้งนั้น กลับเป็นเด็กที่ เป็นที่นิยมในกลุ่มเพื่อน และมีความเข้าใจทางอารมณ์ที่ดี ซึ่งหมายความว่า พวกเขารู้ว่าการกระทำของตนเอง จะส่งผลต่อความรู้สึกของผู้อื่นอย่างไร แต่พวกเขาก็ยังเลือกที่จะทำ
นอกจากนั้นพฤติกรรมก้าวร้าว ยังสะท้อนประสบการณ์ที่เด็กคนหนึ่งเคยพบเจอมา อาจเพราะเด็กเคยถูกลงโทษทางร่างกาย เติบโตมาในครอบครับที่ใช้ความรุนแรง จึงแนวโน้มที่จะตีความสิ่งต่าง ๆ ในทางลบ คิดว่าผู้อื่นเป็นศัตรูของตัวเอง
สาเหตุของ พฤติกรรมก้าวร้าวในเด็กเล็ก
พฤติกรรมก้าวร้าวในเด็กเล็ก มีสาเหตุที่หลากหลาย และซับซ้อน โดยสาเหตุหลัก ๆ เกิดจาก
1. พัฒนาการตามวัย
ในช่วงวัยทารก และวัยเตาะแตะ เด็กยังไม่มีทักษะทางภาษา และการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ การแสดงออกทางกายภาพ เช่น การกัดหรือการดึง อาจเป็นวิธีเดียวที่พวกเขาสามารถสื่อสารความต้องการ ความไม่พอใจ หรือความหงุดหงิดได้
2. การเรียนรู้และเลียนแบบ
เด็กเรียนรู้พฤติกรรมจากสภาพแวดล้อมรอบตัว พวกเขาอาจเลียนแบบพฤติกรรมก้าวร้าวที่พวกเขาเห็น จากสมาชิกในครอบครัว เพื่อน หรือแม้แต่จากสื่อต่าง ๆ
3. ความคับข้องใจและความเครียด
เมื่อเด็กไม่สามารถสื่อสารความต้องการของตนเองได้ หรือเมื่อพวกเขาเผชิญกับสถานการณ์ที่ตึงเครียด หรือไม่สามารถควบคุมได้ พวกเขาอาจแสดงออกด้วยพฤติกรรมก้าวร้าว
4. ความต้องการเรียกร้องความสนใจ
เด็กบางคนอาจแสดงพฤติกรรมก้าวร้าว เพื่อเรียกร้องความสนใจจากผู้ใหญ่ แม้ว่าจะเป็นความสนใจในเชิงลบก็ตาม
5. ปัญหาทางด้านอารมณ์และจิตใจ
ในบางกรณี พฤติกรรมก้าวร้าว อาจเป็นสัญญาณของปัญหาทางด้านอารมณ์หรือจิตใจที่ซ่อนอยู่ เช่น ความวิตกกังวล ภาวะซึมเศร้า
6. ปัจจัยทางร่างกาย
งานวิจัยบางชิ้นชี้ให้เห็นว่าปัจจัยทางร่างกาย เช่น ระดับฮอร์โมน หรือความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมอง อาจมีส่วนเกี่ยวข้องกับพฤติกรรมก้าวร้าว
วิธีการรับมือกับพฤติกรรมก้าวร้าวในเด็กเล็ก
การรับมือกับ พฤติกรรมก้าวร้าวในเด็กเล็ก ต้องอาศัยความอดทน ความเข้าใจ และวิธีการที่เหมาะสม
1. เข้าใจสาเหตุ
พยายามสังเกต และทำความเข้าใจ ว่าอะไรเป็นตัวกระตุ้นให้เด็กแสดงพฤติกรรมก้าวร้าว การระบุสาเหตุ จะช่วยให้สามารถแก้ไขปัญหาได้ตรงจุด
2. สอนทักษะการสื่อสาร
ช่วยให้เด็กเรียนรู้คำศัพท์ และวิธีการสื่อสารความรู้สึก รวมไปถึงความต้องการของตนเองอย่างเหมาะสม
3. กำหนดขอบเขต และกฎเกณฑ์ที่ชัดเจน
สร้างกฎเกณฑ์ที่ชัดเจน เกี่ยวกับพฤติกรรมที่ยอมรับได้ และยอมรับไม่ได้ รวมไปถึงการอธิบายผลที่จะตามมา หากไม่ปฏิบัติตาม
4. ชื่นชมเมื่อเด็กมีพฤติกรรมที่เหมาะสม
ชื่นชม หรือให้รางวัล เมื่อเด็กแสดงพฤติกรรมที่เหมาะสม เพื่อส่งเสริมพฤติกรรมเชิงบวกต่อไป
5. จัดการกับอารมณ์ของตนเอง
ผู้ใหญ่ต้องควบคุมอารมณ์ของตนเอง เมื่อเผชิญกับพฤติกรรมก้าวร้าวของเด็ก การตอบสนองด้วยความโกรธ หรือการลงโทษทางร่างกาย อาจทำให้สถานการณ์แย่ลง
6. สอนทักษะการจัดการอารมณ์
สอนให้เด็กรู้จักวิธีจัดการกับความโกรธ ความคับข้องใจ หรือความเสียใจอย่างเหมาะสม เช่น การหายใจลึก ๆ การนับเลข การพูดคุยด้วยเหตุผล
7. สร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัย และเอื้อต่อการเรียนรู้
จัดสภาพแวดล้อมที่ลดปัจจัยกระตุ้นให้เกิดพฤติกรรมก้าวร้าว และส่งเสริมกิจกรรมที่สร้างสรรค์
8. ขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ
หากพฤติกรรมก้าวร้าวของเด็ก มีความรุนแรงเกิดขึ้นบ่อยครั้ง หรือส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ เช่น นักจิตวิทยาเด็ก เพื่อขอคำแนะนำ และการช่วยเหลือที่เหมาะสม
การเข้าใจพฤติกรรมก้าวร้าวในเด็กเล็ก ไม่ใช่เพียงแค่การหยุดพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์เท่านั้น แต่ยังเป็นการช่วยให้เด็กพัฒนาทักษะทางสังคมและอารมณ์ที่สำคัญ การตอบสนองอย่างเหมาะสม จะช่วยให้เด็กเรียนรู้ที่จะจัดการกับความรู้สึกของตนเอง สื่อสารความต้องการอย่างสร้างสรรค์ และสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญสำหรับการเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพค่ะ
ที่มา: Psychology Today
บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
วัยทอง 2-3 ขวบ : จากเด็กว่าง่าย สู่วัยไม่เอาทุกอย่าง
เตือนพ่อแม่ระวัง! บุหรี่ไฟฟ้าทรงโดเรมอน หาซื้อง่าย เข้าถึงเด็กวัยประถม
ดุลูกยังไงไม่ให้เกิดบาดแผลในใจ เทคนิคสร้าง “เด็กดี” ด้วยความเข้าใจ
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
