แม่ซื้อมีจริงไหม ถือเป็นคำถามคาใจหลาย ๆ คน เนื่องจากเรื่องแม่ซื้อ เป็นความเชื่อที่หยั่งรากลึกในสังคมไทยมาแต่โบราณ โดยเชื่อกันว่า เป็นกลุ่มจิตวิญญาณ ที่คอยดูแลปกป้องทารกตั้งแต่แรกเกิด บ้างก็ว่ามีแม่ซื้อประจำตัวเด็กแต่ละคน คอยเฝ้าระวังภัยอันตรายต่าง ๆ ที่อาจเข้ามากล้ำกรายทารกน้อย เราเลยจะขอพาทุกคน มาทำความรู้จักกับ “แม่ซื้อ” ในความเชื่อพื้นบ้านของไทยกัน
ตำนานแม่ซื้อ 4 ภาค
1. ตำนานแม่ซื้อในภาคกลาง
ภาคกลางเชื่อว่า แม่ซื้อ เป็นภูตประจำทารก ที่จะทำให้ทารกได้รับความเจ็บป่วยต่าง ๆ กันไป เช่น ทำให้ปวดท้อง อาเจียน ร้องไม่หยุด หวาดผวา และเพื่อเป็นการป้องกัน ไม่ให้แม่ซื้อมารบกวนทารก คนโบราณจึงมีพิธีที่เรียกว่า “พิธีบำบัดพิษแม่ซื้อ” โดยผู้ทำพิธี จะทำบัตรขึ้นมาใบหนึ่ง ในบัตรจะใส่ของกินต่าง ๆ เช่น ข้าว น้ำ กุ้งพล่า ปลา ตุ๊กตาดินรูปผู้หญิงนั่งพับเพียบประคองเด็กอยู่ในตัก เมื่อเจ้าพิธีกล่าวคำในพิธีจบ ก็จะหักหัวตุ๊กตาให้หลุดออก เป็นการบอกให้แม่ซื้อเอาไปเล่นแทนได้ ทารกก็จะไม่เจ็บป่วย จากการรบกวนของแม่ซื้ออีก
2. ตำนานแม่ซื้อในภาคเหนือ
ตามความเชื่อของภาคเหนือ แม่ซื้อ หมายถึง เทวดาที่คุ้มครองเด็กแรกเกิด เป็นเทวดาประจำตัวทารก ซึ่งจะมีทั้งหมด 7 นาง ตามวันเกิดของทารกแต่ละคน
3. ตำนานแม่ซื้อในภาคใต้
ตำนานของภาคใต้ แม่ซื้อ ถือเป็นสิ่งเร้นลับ ที่อยู่ในความเชื่อของชาวบ้าน ไม่มีตัวตน ไม่สามารถบอกได้ว่าเป็นเทวดา หรือภูตผี แต่จะทำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยงของทารก ตั้งแต่แรกเกิดจนอายุ 12 ขวบ มีด้วยกัน 4 ตน เป็นผู้หญิงชื่อ ผุด ผัด พัด และผล แต่ถึงจะขึ้นชื่อว่าเป็นพี่เลี้ยงทารก แต่บางครั้งแม่ซื้อ ก็มีการปลอมเป็นสิ่งต่าง ๆ แกล้งให้ทารกตกใจ หรือเจ็บป่วยได้ ดังนั้น เพื่อให้ทารกหายเป็นปกติ จึงมีพิธี “ทำแม่ซื้อ” หรือ “เสียแม่ซื้อ” เพื่อรักษาทารก ให้หายจากอาการสะดุ้งผวา หรือการเจ็บไข้ได้ป่วย และได้รับการดูแลรักษาด้วยดีจากแม่ซื้อแทน
4. ตำนานแม่ซื้อในภาคอีสาน
ความเชื่อของภาคอีสาน ได้รับอิทธิพลมาจากสังคมเขมร-ส่วย ว่าทุกคนที่ปฏิสนธิในครรภ์มารดา จะมีแม่ผู้สร้างทารก และเลี้ยงดูในครรภ์ เรียกว่า “มนายเดิม” หรือ “มนายสะโนน” เป็นผีพราย ที่มีหน้าที่ปั้นเด็กทารกในครรภ์ และเฝ้าเลี้ยงดู จนกระทั่งคลอดออกมา แต่มันไม่จบแค่นั้นน่ะสิ เพราะแม่ซื้อจะยังตามมาเล่นกับทารกต่อหลังคลอดด้วย เมื่อผีพรายเหล่านี้ เห็นเด็กทารกมีแม่ใหม่ ก็จะรู้สึกหวงแหน อยากได้ทารกกลับไปอยู่เมืองผีกับตนด้วย จึงทำให้ทารกเกิดอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ ทางภาคอีสานจึงมีพิธีแบ่งลูกผีลูกคน ซึ่งเป็นพิธีรับขวัญเด็กอ่อนอย่างหนึ่ง โดยนำเด็กทารกมาใส่กระด้งร่อน แล้วกล่าวว่า “สามวันลูกผี สี่วันลูกคน ลูกของใคร ใครเอาไปเน้อ” ฝ่ายพ่อแม่ก็จะรับว่าเป็นลูกของตัวเอง คนทำพิธีก็จะส่งลูกให้ เพื่อให้แม่มนายเดิมรู้ว่า ทารกนั้นเป็นลูกคนแล้ว จะได้ไม่มารบกวนอีก
ที่มาของความเชื่อเรื่องแม่ซื้อ
ที่มาของความเชื่อเกี่ยวกับแม่ซื้อนั้น ไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจนนัก แต่สันนิษฐานว่า เกิดจากความเปราะบางของทารกในอดีต อัตราการเสียชีวิตของเด็กทารกที่สูง ทำให้เกิดความพยายามที่จะหาที่พึ่งทางใจ และสร้างกลไกทางสังคม เพื่อปกป้องดูแลเด็กอ่อน ความเชื่อเรื่องแม่ซื้อ จึงอาจเป็นกุศโลบาย ที่ช่วยให้ผู้ใหญ่ตระหนักถึงความสำคัญของการดูแลทารกอย่างใกล้ชิด
ลักษณะและบทบาทของแม่ซื้อตามความเชื่อ
ตามความเชื่อพื้นบ้าน แม่ซื้อมีลักษณะหลากหลาย บ้างว่าเป็นดวงวิญญาณของเด็กที่เสียชีวิตไปแล้ว บ้างก็ว่าเป็นเทพธิดา หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ที่แปลงกายมาดูแลทารก โดยบทบาทหลักของแม่ซื้อ คือการปกป้องคุ้มครองทารกจากสิ่งชั่วร้าย ภูตผีปีศาจ และโรคภัยไข้เจ็บ นอกจากนี้ยังเชื่อว่า แม่ซื้อมีอิทธิพลต่อพัฒนาการ และการเจริญเติบโตของทารกด้วย
พิธีกรรมและความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับแม่ซื้อ
ในอดีตและปัจจุบัน ยังคงมีพิธีกรรม และความเชื่อหลายอย่าง ที่เกี่ยวข้องกับแม่ซื้อ เช่น การทำพิธีสู่ขวัญแม่ซื้อหลังคลอด การผูกข้อมือด้วยด้ายแดง เพื่อเป็นการเรียกขวัญ และขอพรจากแม่ซื้อ การห้ามทิ้งของใช้ของเด็ก โดยไม่บอกกล่าวแม่ซื้อ หรือความเชื่อว่า หากเด็กป่วยไข้ อาจเป็นเพราะแม่ซื้อไม่พอใจ
ลูกหลับแล้วยิ้ม แปลว่าเล่นกับแม่ซื้อ ?
สิ่งที่มักถูกเชื่อมโยงกับความเชื่อเรื่องแม่ซื้อคือ การที่ทารกยิ้มขณะหลับ หลายคนเชื่อว่า รอยยิ้มนั้นเป็นการสื่อสาร หรือการเล่นสนุกกับแม่ซื้อ ซึ่งเป็นสิ่งที่ผู้ใหญ่ไม่สามารถมองเห็นได้ อย่างไรก็ตาม ในมุมมองทางวิทยาศาสตร์ การที่ทารกยิ้มขณะหลับ หรือการเคลื่อนไหวเล็ก ๆ น้อย ๆ ของทารกขณะหลับ สามารถอธิบายได้ด้วยกลไกทางสรีรวิทยาต่าง ๆ ดังนี้
- การคลายตัวของกล้ามเนื้อ: กล้ามเนื้อใบหน้าของทารก ยังควบคุมได้ไม่สมบูรณ์ ทำให้เกิดการแสดงออกทางสีหน้าที่หลากหลายโดยไม่ได้ตั้งใจ
- การทำงานของระบบประสาท: ในช่วงหลับ โดยเฉพาะช่วง REM (Rapid Eye Movement) สมองจะยังคงทำงาน และอาจส่งผลให้เกิดการเคลื่อนไหว หรือการแสดงออกทางสีหน้าได้
- ปฏิกิริยารีเฟล็กซ์: ทารกยังมีรีเฟล็กซ์บางอย่าง ที่อาจแสดงออกมาในขณะหลับ ดังนั้นแม้ว่าความเชื่อเรื่องลูกเล่นกับแม่ซื้อ จะเป็นเรื่องเล่าที่สืบทอดกันมา และเต็มไปด้วยความรักความเอ็นดู แต่ในทางวิทยาศาสตร์แล้ว รอยยิ้มและท่าทางต่าง ๆ ของลูกน้อยขณะหลับ มักเป็นผลจากพัฒนาการทางร่างกาย และระบบประสาทของพวกเขาเองค่ะ
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าในทางวิทยาศาสตร์ จะยังไม่มีข้อพิสูจน์ว่า แม่ซื้อมีจริงไหม แต่ความเชื่อนี้ก็มีคุณค่าทางวัฒนธรรม ที่สะท้อนถึงความรัก ความห่วงใย และความผูกพันของคนในสังคมต่อเด็กทารก ความเชื่อเรื่องแม่ซื้อ อาจเป็นเครื่องเตือนใจให้ผู้ใหญ่ ใส่ใจดูแลทารกอย่างดีที่สุด เพื่อให้พวกเขามีพัฒนาการที่สมบูรณ์ และเติบโตอย่างแข็งแรง
ที่มา: กรมส่งเสริมวัฒนธรรม , Museum Siam
บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
ทายเพศลูกตามความเชื่อ จริงไหม ท้องแหลมได้ลูกชาย ท้องกลมได้ลูกสาว
4 ความเชื่อเรื่องการอาบน้ำของคนท้อง อาบกลางคืน อาบน้ำอุ่นอันตรายจริงไหม
60 ความเชื่อโบราณ ไม่เชื่ออย่าลบหลู่ จริงหรือไม่ ทำไมเขาถือ
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
