ดื้อต่อต้าน โรคพฤติกรรมดื้อต่อต้าน หากลูกเกิน 3 ขวบแล้วยังเป็นอย่างนี้ ใช่เลย!

พ่อแม่อาจคิดว่าลูกดื้อเป็นเรื่องปกติ แต่หากเด็กอารมณ์ร้าย โมโหง่าย ต่อต้านสังคม อาจเป็นสัญญาณของโรค ดื้อต่อต้าน ความผิดปกติทางพฤติกรรมของเด็กวัย3ขวบขึ้น

ผลสำรวจล่าสุดในปี 2559 พบเด็กไทยมีพฤติกรรม ดื้อต่อต้าน ซึ่งมักพบในวัยเกินกว่า 3 ขวบ พ่อแม่ต้องสังเกต 8 สัญญาณอาการเด่นของโรคผิดปกติทางพฤติกรรม ต้องพาลูกไปพบจิตแพทย์เด็กโดยด่วน

อะไรคือพฤติกรรม ดื้อต่อต้าน

นาวาอากาศตรีนายแพทย์บุญเรือง ไตรเรืองวรวัฒน์ อธิบดีกรมสุขภาพจิต กล่าวว่า โรคพฤติกรรมดื้อต่อต้าน (Oppositional Defiant Disorder) นั้น เด็กจะมีความผิดปกติทางด้านพฤติกรรม มีนิสัยดื้อต่อต้านไม่ฟังพ่อแม่ ต่อต้านกฎระเบียบ อารมณ์รุนแรง หงุดหงิดง่ายในระดับที่มากเกินกว่าเด็กทั่วไป สร้างความเดือดร้อนให้คนอื่น ๆ เป็นประจำ

พบเด็กป่วยเป็นโรคดื้อต่อต้าน 80,000 คนทั่วประเทศ

ผลสำรวจของกรมสุขภาพจิตในกลุ่มเด็กอายุ 13 – 17 ปี ครั้งล่าสุดในปี 2559 พบเด็กป่วยเป็นโรคดื้อต่อต้านร้อยละ 2 หรือมีประมาณ 80,000 คนทั่วประเทศ ในเด็กชายพบร้อยละ 2.3 เด็กหญิงร้อยละ 1.7 โรคดื้อต่อต้านนี้เกิดมาจากหลายสาเหตุร่วมกัน ทั้งตัวเด็กเองที่มีพื้นฐานเป็นเด็กอารมณ์ร้อน สภาพแวดล้อมเช่น ความสัมพันธ์ในครอบครัวไม่ดี การใช้ความรุนแรง การตั้งกฎระเบียบที่ไม่สม่ำเสมอของพ่อแม่

ที่น่าห่วงพบว่า พ่อแม่หลาย ๆ ครอบครัว ยังมีความเชื่อผิด ๆ คิดว่าเด็กดื้อตามปกติ จึงไม่ได้พาไปรักษา แต่ให้การดูแลตามความเชื่อ เช่น

ปล่อยไปตามธรรมชาติ เด็กน่าจะดีขึ้นเอง
ไม่ขัดใจลูก เพราะกลัวลูกจะเครียด กลัวลูกออกจากบ้าน
ลงโทษรุนแรงเพื่อดัดนิสัย
ส่งไปอยู่กับญาติ หรือส่งไปอยู่โรงเรียนประจำ เพื่อดัดนิสัย

ความเชื่อทั้งหมดนี้ไม่ได้ช่วยให้พฤติกรรมของเด็กดีขึ้น ล้วนแต่จะทำให้พฤติกรรมดื้อต่อต้านแย่ลงไปอีก ดังนั้น หากลูกดื้อจนคุณพ่อคุณแม่รับมือไม่ไหว ให้รีบพาไปพบจิตแพทย์เด็กเพื่อตรวจประเมิน หรือโทรปรึกษาสายด่วนสุขภาพจิต 1323 ฟรีตลอด 24 ชั่วโมง

อาการดื้อต่อต้านนี้ ยังไม่มียารักษาโดยตรง แต่สิ่งสำคัญที่สุดที่จะช่วยให้เด็กดีขึ้น คือการปรับแก้พฤติกรรมที่ไม่ดีของเด็กให้น้อยลง ซึ่งครอบครัวมีความสำคัญที่สุด ควรได้รับคำแนะนำจากทีมสหวิชาชีพ ในการปรับลดความประพฤติที่สุ่มเสี่ยงอย่างถูกวิธี และทำให้เด็กมีพฤติกรรมที่ดีขึ้นได้

โรคดื้อต่อต้านนี้เกิดมาจากหลายสาเหตุร่วมกัน ทั้งตัวเด็กเองที่มีพื้นฐานเป็นเด็กอารมณ์ร้อน สภาพแวดล้อมเช่น ความสัมพันธ์ในครอบครัวไม่ดี การใช้ความรุนแรง การตั้งกฎระเบียบที่ไม่สม่ำเสมอของพ่อแม่

สาเหตุ และความเสี่ยงที่ทำให้ลูกเกิดพฤติกรรมดื้อต่อต้าน

หนึ่งในสาเหตุของพฤติกรรมฉุนเฉียว ต่อต้านสังคมนี้ เป็นผลมาจากสภาพแวดล้อมรอบ ๆ ตัว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เด็กที่ประสบกับความรุนแรงในครอบครัว ความไม่มีระเบียบวินัย รวมไปถึงความละเลย และไม่ได้รับการดูแลเอาใจใส่ที่เพียงพอ หรือ คนในครอบครัวมีประวัติโรคจิตเวช ก็อาจส่งผลให้เด็กเป็นโรคดื้อต่อต้านได้

สาเหตุอีกประการหนึ่งคือ การทำงานของระบบประสาทที่ผิดปกติ ทำให้เด็กมีอารมณ์ฉุนเฉียว โมโหร้าย และมีพฤติกรรมต่อต้านสังคม

สังเกตพฤติกรรม และอาการของโรคดื้อต่อต้าน

แพทย์หญิงกุสุมาวดี คำเกลี้ยง ผู้อำนวยการสถาบันสุขภาพจิตเด็ก และวัยรุ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จ.ขอนแก่น เพิ่มเติมว่า พฤติกรรมดื้อตามวัยนั้น พบได้ในเด็กปกติช่วงอายุ 2 – 3 ปี เมื่ออายุมากขึ้นอาการดื้อจะหายไป แต่ในโรคดื้อนี้จะมีการแสดงออกรุนแรงมากขึ้น อารมณ์ไม่ดีต่อเนื่องนานกว่า 6 เดือนขึ้นไป ลักษณะอาการเด่น ๆ ของเด็กที่เป็นโรคดื้อมี 8 อาการ ได้แก่

แสดงอารมณ์ฉุนเฉียวตลอดเวลา
เถียงหรือชวนผู้ใหญ่ทะเลาะ
ตั้งใจทำให้คนอื่นรำคาญ
มักจะโทษ หรือโยนความผิดให้คนอื่น
หงุดหงิด และอารมณ์เสียง่าย
ขี้โมโห โกรธ และไม่พอใจบ่อย ๆ
เจ้าคิดเจ้าแค้นอาฆาตพยาบาท

พฤติกรรมดื้อตามวัยนั้น พบได้ในเด็กปกติช่วงอายุ 2 – 3 ปี เมื่ออายุมากขึ้นอาการดื้อจะหายไป แต่ในโรคดื้อต่อต้าน จะมีการแสดงออกรุนแรงมากขึ้น ต่อเนื่องนานกว่า 6 เดือน

วิธีสังเกต และประเมินระดับความรุนแรงของพฤติกรรมดื้อต่อต้าน

ในช่วงระยะเวลา 6 เดือน เด็กจะมีพฤติกรรมต่อต้านเหล่านี้ บางคนอาจจะแสดงออกเฉพาะที่บ้านก่อน และค่อย ๆ ลุกลาม เมื่อไปในสถานที่อื่น ๆ

ด้านการควบคุมอารมณ์

แสดงอารมณ์ฉุนเฉียวตลอดเวลา
ขี้งอน ขี้รำคาญ
ขี้โมโห โกรธ และไม่พอใจบ่อย ๆ

ด้านพฤติกรรมโต้เถียง และต่อต้าน

เถียง หรือชวนผู้ใหญ่ทะเลาะ
ชอบท้าทาย ฝ่าฝืนคำสั่ง และกฎเกณฑ์บ่อย ๆ
ตั้งใจทำให้คนอื่นรำคาญ
มักจะกล่าวโทษ หรือโยนความผิดให้คนอื่น

ด้านจิตใจ

มีความเจ้าคิดเจ้าแค้น
แสดงพฤติกรรมอาฆาตมาดร้ายผู้อื่นอย่างน้อย 2 ครั้ง ภายใน 6 เดือน

โรคพฤติกรรมต่อต้านในขั้นเริ่มต้น เด็กบางคนจะมีพฤติกรรมก้าวร้าวเฉพาะเวลาที่อยู่บ้าน ในขั้นกลาง จะแสดงพฤติกรรมเหล่านี้ เมื่อไปในสถานที่อื่น ๆ ด้วย เช่นที่โรงเรียน หรืออยู่กับเพื่อน และลุกลามมากขึ้น จนถึงระดับความผิดปกติทางพฤติกรรมดื้อต่อต้านที่รุนแรง

ปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากพฤติกรรมดื้อต่อต้าน

โรคดื้อต่อต้านส่งผลต่อการดำเนินชีวิตในหลาย ๆ ด้าน เด็กที่มีพฤติกรรมเรื้อรังเหล่านี้ เมื่ออยู่บ้าน ก็มักจะมีปัญหากับพ่อแม่ พี่น้อง เมื่อไปโรงเรียน ก็จะมีปัญหากับครู และเพื่อน ๆ รวมไปถึงชีวิตการทำงานในอนาคตด้วย เนื่องจากเด็กที่มีปัญหาความผิดปกติทางพฤติกรรมดื้อต่อต้าน หรือ ODD นี้ จะประสบกับความยากลำบากในการสร้างความสัมพันธ์กับผู้อื่น และขาดการมีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี

หากปล่อยให้ลูกมีพฤติกรรมของโรคดื้อต่อต้านต่อไป อาจนำไปสู่ปัญหาอื่น ๆ อีก เช่น

ประสิทธิภาพในการเรียน และการทำงานต่ำ
นำไปสู่พฤติกรรมต่อต้านสังคม
ขาดความยับยั้งชั่งใจ
การใช้ยาเสพติด
การฆ่าตัวตาย

เด็กที่มีปัญหาความผิดปกติทางพฤติกรรมดื้อต่อต้าน หรือ ODD นี้ จะประสบกับความยากลำบากในการสร้างความสัมพันธ์กับผู้อื่น และขาดการมีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี

วิธีแก้โรคพฤติกรรมดื้อต่อต้าน

หากผู้ปกครองพบว่าลูกมีอาการดังที่กล่าวมา ขอให้พาไปพบจิตแพทย์เด็ก เพื่อบำบัดพฤติกรรม ซึ่งต้องใช้ร่วมกันหลายวิธี ได้แก่

การทำจิตบำบัด
ฝึกให้เด็กควบคุมตัวเอง
ฝึกให้มีการแสดงออกที่เหมาะสม ควบคู่กับการให้ความรู้ความเข้าใจแก่ครอบครัว หรือที่เรียกว่าครอบครัวบำบัด เพื่อลดความขัดแย้ง เพิ่มการสื่อสารที่เหมาะสมในครอบครัว
ฝึกพ่อแม่ให้ปรับพฤติกรรมเด็กอย่างเหมาะสม และถูกต้อง ขอความร่วมมือจากครูที่โรงเรียนในการดูแล และช่วยปรับลดพฤติกรรมที่ไม่ดีระหว่างที่เด็กอยู่ในโรงเรียนด้วย

สิ่งที่ห้ามทำเด็ดขาด เมื่อลูกมีอาการดื้อต่อต้าน

การลงโทษที่ไม่ควรใช้กับเด็กที่มีพฤติกรรมดื้อต่อต้าน คือการใช้ความรุนแรงในการลงโทษด้วย เช่นการทุบตี หรือด่าว่าด้วยถ้อยคำที่หยาบคาย รุนแรง เนื่องจากเป็นการเพิ่มความก้าวร้าวให้เด็ก ทำให้เด็กมีพฤติกรรมต่อต้านเพิ่มมากขึ้น และหากเด็กเหล่านี้ไม่ได้รับการรักษา เมื่อโตขึ้นก็จะมีพฤติกรรมใช้ความรุนแรงมากขึ้น ก้าวร้าว เกเร เสี่ยงต่อการใช้สารเสพติดได้ง่าย

อย่างไรก็ตาม หากครอบครัวมีความเข้าใจ และสร้างความสัมพันธ์ที่ดีภายในครอบครัว จะช่วยให้เด็กมีพฤติกรรมในด้านดีมากขึ้น นอกจากนี้ เด็กที่มีพฤติกรรมดื้อต่อต้าน มักจะมีปัญหาทางจิตเวชอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่นโรคสมาธิสั้น โรคซึมเศร้า ยาที่ใช้รักษาโรคนั้น ๆ ก็จะช่วยให้พฤติกรรมดื้อต่อต้านดีขึ้นได้

ที่มา : www.springnews.co.th , www.mayoclinic.org

บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ

ลูกดื้อมาก ชอบปีนป่ายและไม่เชื่อฟัง ลูกเราผิดปกติไหม?

เตือนพ่อแม่ระวังโรคใหม่ของเด็กไทย “โรคไม่รู้จักความลำบาก”!!

สอนลูกให้มีวินัย ฉลาดสมวัยต้องเลี้ยงลูกแบบ EF

ลูกติดเกมส์ เล่นโซเชียล แพทย์เตือนเสี่ยง ตาเสื่อม อารมณ์ก้าวร้าว-แปรปรวน

มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!