เด็กเล็กเสี่ยงอ้วน พุ่ง 2 เท่า! อิทธิพลจากตลาดอาหารและเครื่องดื่ม

ในปัจจุบัน เด็กไทยเผชิญกับปัญหาสุขภาพร้ายแรงที่น่ากังวล นั่นคือ ภาวะอ้วน เด็กเล็กเสี่ยงอ้วน เพิ่มสูงขึ้นถึง 2 เท่า สาเหตุหลักมาจากอิทธิพลของ กลยุทธ์การตลาดอาหารและเครื่องดื่ม ที่มุ่งเป้าไปที่เด็ก ผ่านสื่อต่าง ๆ ส่งผลให้เด็กรับประทานอาหารที่มีน้ำตาล ไขมัน และเกลือสูง ส่งผลเสียต่อสุขภาพและพัฒนาการในระยะยาว

เด็กเล็กเสี่ยงอ้วน พุ่ง 2 เท่า! สัญญาณอันตรายจากการตลาดอาหารและเครื่องดื่ม

เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2567 กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับสถาบันส่งเสริมบทบาทพ่อแม่เพื่อสังคม เครือข่ายสิทธิเด็กประเทศไทย สมาคมเครือข่ายโรคไม่ติดต่อไทย องค์การอนามัยโลกประจำประเทศไทย องค์การยูนิเซฟ แผนงาน WHO CCS-NCD และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) จัดเวทีประชุมเชิงปฏิบัติการ “เด็กไทย กินอย่างไร สุขภาพดี รู้เท่าทันการตลาดหวานมันเค็ม” ณ ห้องประชุมกำธร สุวรรณกิจ กรมอนามัย และผ่านระบบออนไลน์ 

เด็กไทยเผชิญภาวะอ้วนพุ่งสูงขึ้นถึง 2 เท่าในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา ข้อมูลนี้มาจากกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ซึ่งน่าเป็นห่วงอย่างยิ่ง โดยเฉพาะเด็กเล็กอายุ 0-5 ปี ที่มีอัตราการอ้วนเพิ่มขึ้นจาก 3.6% เป็น 8.76% และเด็กวัยเรียนอายุ 6-14 ปี เพิ่มขึ้นจาก 8.9% เป็น 13.2% ซึ่งเกินกว่าเป้าหมายระดับชาติที่กำหนดไว้ไม่เกิน 11.5% ในปี 2567

นพ.ปองพล วรปาณิ รองอธิบดีกรมอนามัย กล่าวว่า ปัจจุบันปัญหาเด็กไทยน้ำหนักเกินและอ้วนพุ่งสูงขึ้น 2 เท่า ในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา ส่งผลต่อสุขภาพทั้งร่างกาย จิตใจ และสังคม โดยเฉพาะความเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง และเป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิตก่อนวัยอันควร สาเหตุหลักมาจากพฤติกรรมการกินอาหารที่มีรสหวาน มัน เค็ม และการโฆษณาที่กระตุ้นให้เด็กบริโภคอาหารเหล่านี้มากขึ้น 

กรมอนามัยจึงร่วมกับภาคีเครือข่าย จัดทำร่างพระราชบัญญัติควบคุมการตลาดอาหารและเครื่องดื่มที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพเด็ก เพื่อปกป้องเด็กจากผลร้ายของการตลาดอาหาร วัตถุประสงค์ของการจัดเวทีครั้งนี้ มุ่งให้ความรู้แก่ผู้ปกครองและเด็ก เกี่ยวกับสาระสำคัญของร่างพระราชบัญญัติฯ ผลกระทบจากการตลาดอาหารที่มีต่อสุขภาพเด็ก และสร้างการมีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนมาตรการคุ้มครองเด็ก

ความคืบหน้าล่าสุด ของร่างพระราชบัญญัติควบคุมการตลาดอาหารและเครื่องดื่มที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพเด็ก (อาหารที่มีปริมาณน้ำตาล ไขมัน และโซเดียมสูง) ฉบับแก้ไข ซึ่งผ่านการประชาพิจารณ์เรียบร้อยแล้ว อยู่ระหว่างการพิจารณาโดยผู้บริหารกระทรวงสาธารณสุข ก่อนที่จะเสนอเข้าสู่กระบวนการทางกฎหมายต่อไป

ที่มา: laws.anamai.moph.go.th, mgronline.com

โรคอ้วนในเด็ก คือ

โรคอ้วน กลายเป็นปัญหาสุขภาพสำคัญที่กำลังทวีความรุนแรงมากขึ้นทั่วโลก เด็กที่มีน้ำหนักเกินหรือโรคอ้วน เผชิญความเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพทั้งปัจจุบันและอนาคต โดยเฉพาะโรคเรื้อรังอันตราย เช่น โรคเบาหวานประเภท 2 โรคหัวใจ และความดันโลหิตสูง ซึ่งสาเหตุหลักของโรคอ้วนในเด็ก มักมาจากพฤติกรรมการกินที่ไม่ดี สุขนิสัยการออกกำลังกายที่ไม่เพียงพอ และสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการบริโภคอาหารไขมันสูง น้ำตาลสูง ขาดสารอาหาร และเครื่องดื่มที่มีน้ำตาล นอกจากนี้ผลร้ายจากโรคอ้วนในเด็ก ไม่ได้ส่งผลต่อสุขภาพร่างกายเท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อ สุขภาพจิต การกลั่นแกล้ง ความนับถือตนเองต่ำ และปัญหาทางสังคมอีกด้วย

ความเสี่ยงของโรคอ้วนในเด็ก

โรคอ้วนในเด็กเปรียบเสมือนภัยเงียบที่กำลังคุกคามสุขภาพและอนาคตของเด็กทั่วโลก โดยเฉพาะในประเทศที่พัฒนาแล้วและกำลังพัฒนา ปัญหานี้ไม่ได้ส่งผลต่อสุขภาพกายเพียงอย่างเดียว แต่ยังส่งผลร้ายแรงต่อสุขภาพจิตและคุณภาพชีวิตของเด็กในระยะยาวอีกด้วย โดยความเสี่ยงและผลกระทบของโรคอ้วนในเด็กมีหลายด้าน ดังนี้

• โรคเบาหวานชนิดที่ 2 เป็นโรคที่พบในผู้ใหญ่เท่านั้น กำลังเพิ่มขึ้นในเด็กที่มีน้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วน การที่ร่างกายมีภาวะต้านทานอินซูลินเพิ่มขึ้น เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดโรคนี้ 
• ความดันโลหิตสูง สามารถพบได้ในเด็กที่เป็นโรคอ้วน ซึ่งสามารถนำไปสู่ปัญหาหัวใจและหลอดเลือดในอนาคต 
• ปัญหาการหายใจ เด็กอ้วนมักมีปัญหาในการหายใจ เช่น ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep Apnea) และหอบหืด ซึ่งสามารถรบกวนการนอนหลับและทำให้ร่างกายขาดออกซิเจน 
• ปัญหาเกี่ยวกับกล้ามเนื้อและกระดูก การมีน้ำหนักเกินจะเพิ่มแรงกดดันต่อข้อต่อและกระดูกของเด็ก ทำให้เกิดปัญหาเช่น โรคข้อเสื่อม การบาดเจ็บจากการใช้งานมากเกินไป และปัญหาทางการเจริญเติบโตของกระดูก
• ความเครียดและภาวะซึมเศร้า เด็กที่มีน้ำหนักเกินหรืออ้วนมักเผชิญกับการถูกล้อเลียนหรือการถูกกีดกันจากเพื่อน ๆ ซึ่งสามารถทำให้เกิดความเครียด ภาวะซึมเศร้า และความวิตกกังวล
• ความรู้สึกไม่พึงพอใจในตัวเอง โรคอ้วนทำให้เด็กหลายคนรู้สึกไม่มั่นใจในตนเองและมีปัญหาทางการเรียนรู้และการเข้าสังคม ซึ่งสามารถส่งผลกระทบต่อการพัฒนาทางสังคมและอาชีพในอนาคต
• การเป็นโรคอ้วนในวัยผู้ใหญ่ มีงานวิจัยพบว่าเด็กที่เป็นโรคอ้วนมีโอกาสสูงที่จะเป็นโรคอ้วนเมื่อโตขึ้น ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดโรคเรื้อรังต่าง ๆ เช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวาน มะเร็งบางชนิด และโรคข้อเสื่อม 
• ลดคุณภาพชีวิต โรคอ้วนสามารถส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของเด็กทั้งในด้านสุขภาพ การศึกษา และการทำงานในอนาคต เด็กอ้วนมีโอกาสสูงที่จะเผชิญกับปัญหาทางสุขภาพต่าง ๆ ที่อาจทำให้พวกเขาต้องใช้เวลาและค่าใช้จ่ายในการรักษาเป็นจำนวนมาก

บทความที่น่าสนใจ: อาหาร 9 อย่างนี้ห้ามให้ลูกกินเป็นมื้อเช้าเด็ดขาด! ไร้ประโยชน์แถมเสี่ยงโรคอ้วน

ทำไมเด็กเล็กเสี่ยงอ้วนมากกว่าเด็กโต

สาเหตุหลัก ๆ ที่ทำให้เด็กเล็กมีโอกาสเป็นโรคอ้วนมากกว่าเด็กโต มีดังนี้ 

• พฤติกรรมการกิน

เด็กเล็กมักถูกดึงดูดด้วยอาหารที่มีรสหวาน มัน และเค็ม ซึ่งมักเป็นอาหารแปรรูป ขนมขบเคี้ยว น้ำอัดลม และฟาสต์ฟู้ด ซึ่งล้วนมีพลังงานสูงแต่สารอาหารต่ำ อาหารเหล่านี้มักถูกโฆษณาและทำการตลาดอย่างดึงดูดใจเด็ก 

• การออกกำลังกาย

เด็กเล็กมีโอกาสได้ออกกำลังกายน้อยกว่าเด็กโต เนื่องจากข้อจำกัดทางวัย พัฒนาการ และทักษะทางกายภาพ เด็กเล็กมักใช้เวลากับหน้าจอโทรทัศน์ คอมพิวเตอร์ หรือแท็บเล็ต แทนที่จะเล่นกลางแจ้งหรือทำกิจกรรมทางกายอื่น ๆ 

• สภาพแวดล้อม 

สภาพแวดล้อมรอบตัวเด็กมีผลต่อพฤติกรรมการกินและการออกกำลังกายของเด็ก ตัวอย่างเช่น ครอบครัวที่มีพฤติกรรมการกินที่ไม่ดี เด็กก็มีแนวโน้มที่จะกินตาม โรงเรียนหรือสถานเลี้ยงเด็กที่ไม่มีอาหารและกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ เด็กก็มีโอกาสอ้วนมากขึ้น 

• ความรู้และการส่งเสริมจากผู้ปกครอง

ผู้ปกครองบางคนอาจไม่มีความรู้เรื่องโภชนาการที่ถูกต้อง หรืออาจส่งเสริมพฤติกรรมการกินที่ไม่ดีโดยไม่รู้ตัว เช่น การให้รางวัลด้วยขนมหวาน การไม่จำกัดเวลาในการดูหน้าจอ เป็นต้น

บทความที่น่าสนใจ: โรคอ้วน คืออะไร ความอ้วนเกิดจากอะไร ? ทุกเรื่องที่ควรรู้เกี่ยวกับโรคอ้วน

สื่อส่งผลต่อพฤติกรรมการบริโภคในเด็กอย่างไร

ในยุคที่เทคโนโลยีและสื่อสารสนเทศเข้าถึงได้ง่าย เด็ก ๆ เผชิญกับอิทธิพลจากสื่อต่าง ๆ มากมาย ส่งผลต่อพฤติกรรมการบริโภคของพวกเขาในหลาย ๆ ด้าน ดังนี้

1. การสร้างค่านิยมและความต้องการ

สื่อมักนำเสนอภาพลักษณ์ของสินค้าและบริการที่ดึงดูดใจเด็ก ผ่านกลยุทธ์โฆษณาและโปรโมชันที่แยบยล เด็ก ๆ ที่รับชมโฆษณาเป็นประจำ ย่อมเกิดความปรารถนาอยากได้สินค้าเหล่านั้น แม้ว่าสินค้าบางชนิดอาจไม่มีความจำเป็นต่อชีวิตประจำวันก็ตาม

2. การเลียนแบบพฤติกรรม

เด็ก ๆ มักเลียนแบบพฤติกรรมที่พวกเขาเห็นในสื่อ ไม่ว่าจะเป็นพฤติกรรมการกิน การแต่งตัว หรือการใช้สินค้า เมื่อเด็ก ๆ เห็นตัวละครหรือบุคคลที่ชื่นชอบใช้สินค้าหรือบริการบางอย่าง พวกเขาก็มีแนวโน้มที่จะอยากใช้สินค้าเหล่านั้นตามไปด้วย

3. การเลือกอาหารและโภชนาการ

โฆษณาอาหารมีอิทธิพลต่อการเลือกอาหารของเด็ก โดยเฉพาะอาหารที่มีน้ำตาล ไขมัน และโซเดียมสูง ซึ่งล้วนแต่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ การรับชมโฆษณาเหล่านี้บ่อย ๆ ทำให้เด็ก ๆ เกิดความต้องการอาหารประเภทนี้มากขึ้น ส่งผลเสียต่อสุขภาพในระยะยาว

4. การเข้าถึงสื่อดิจิทัล

ในยุคดิจิทัล เด็ก ๆ สามารถเข้าถึงสื่อและโฆษณาต่างๆ ผ่านอินเทอร์เน็ตและแอปพลิเคชันบนมือถือได้อย่างง่ายดาย การเห็นโฆษณาบ่อย ๆ ผ่านสื่อออนไลน์ เช่น YouTube, Facebook หรือ Instagram กระตุ้นให้เด็กๆ เกิดความต้องการซื้อสินค้าตามที่โฆษณา

5. การกระตุ้นการใช้เงิน

โฆษณาและกลยุทธ์โปรโมชันสินค้าผ่านสื่อ ล้วนส่งผลต่อพฤติกรรมการใช้เงินของเด็กๆ ทำให้พวกเขามีความต้องการที่จะซื้อสินค้าด้วยตนเอง หรือขอเงินจากผู้ปกครองเพื่อนำไปซื้อสินค้า

6. ผลกระทบทางจิตใจและอารมณ์

สื่อบางประเภทอาจส่งผลกระทบทางจิตใจและอารมณ์ต่อเด็ก ตัวอย่างเช่น โฆษณาที่เน้นภาพลักษณ์ที่สมบูรณ์แบบ อาจทำให้เด็กเกิดความกดดันและไม่พอใจกับรูปร่างหน้าตาของตัวเอง

การแก้ไขปัญหาโรคอ้วนในเด็กเล็กต้องการการร่วมมือกันระหว่างพ่อแม่ ครู และผู้เชี่ยวชาญทางด้านสุขภาพเพื่อส่งเสริมให้เด็กมีพฤติกรรมที่ดีต่อสุขภาพ เช่น การจัดเวลาให้เด็กได้มีกิจกรรมที่เคลื่อนไหวมากขึ้น การส่งเสริมการกินอาหารที่มีประโยชน์ และการจำกัดเวลาที่เด็กใช้กับสื่อดิจิทัล เป็นต้น

ที่มา: mayoclinic.org, thaipbs.or.th

บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ:

เผชิญกับปัญหาโรคอ้วน ศัตรูร้าย ทำลายสุขภาพ

ลูกนอนดึก เสี่ยงเป็น โรคอ้วนในเด็ก ภัยเงียบจากการนอนดึก

ระดับน้ำตาลสูงในระหว่างการตั้งครรภ์อาจนำไปสู่ โรคอ้วนในวัยเด็ก