โลกยุคดิจิทัลเต็มไปด้วยข้อมูลข่าวสารมากมายที่หลั่งไหลเข้ามาหาเด็กๆ ผ่านสื่อหลากหลายรูปแบบ ทั้งโทรทัศน์ อินเทอร์เน็ต โซเชียลมีเดีย ซึ่งส่งผลกระทบต่อพัฒนาการ ทัศนคติ และพฤติกรรมของเด็กในทุกช่วงวัย การรู้เท่าทันสื่อจึงเป็นสิ่งสำคัญที่พ่อแม่ควรสอนลูกให้มีภูมิคุ้มกันแข็งแรง บทความนี้มีแนวทางในการสอนลูกให้เสพข่าวสารอย่างมีสติ คิดวิเคราะห์ แยกแยะ เลี้ยงลูกให้รับข่าวสารเป็น และใช้ประโยชน์จากสื่อได้อย่างสร้างสรรค์ เพื่อเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่พร้อมรับมือกับข้อมูลข่าวสารอย่างชาญฉลาดในยุคดิจิทัล
การรู้เท่าทันสื่อ (Media Literacy) คืออะไร?
ลองนึกภาพว่าสื่อต่างๆ เหมือนกับอาหาร มีทั้งอาหารที่มีประโยชน์และอาหารที่ไม่มีประโยชน์ การรู้เท่าทันสื่อ เลี้ยงลูกให้รับข่าวสารเป็น ก็เหมือนกับการสอนให้ลูกรู้จักเลือกกินอาหาร รู้ว่าอะไรควรกิน อะไรไม่ควรกิน อะไรกินแล้วดีต่อร่างกายและจิตใจ
ถ้าลูกรู้เท่าทันสื่อ ลูกก็จะสามารถ
- เลือกเสพสื่อที่ดีมีประโยชน์: เหมือนเลือกกินแต่อาหารที่มีประโยชน์
- ไม่หลงเชื่ออะไรง่ายๆ: เหมือนรู้ว่าขนมหวานกินมากไปก็ไม่ดี
- ใช้สื่อได้อย่างสร้างสรรค์: เหมือนรู้จักเอาผลไม้มาทำเป็นอาหารว่างอร่อยๆ
|
|---|
ทักษะสำคัญในการรู้เท่าทันสื่อ
|
| การวิเคราะห์ |
สอนให้ลูกตั้งคำถามกับสิ่งที่เห็นในสื่อ เช่น ใครเป็นคนสร้าง? ทำไมถึงสร้าง? ต้องการสื่ออะไร? เหมือนกับการดูส่วนผสมของอาหารว่ามีอะไรบ้าง |
| การประเมิน |
สอนให้ลูกตัดสินใจว่าข้อมูลนั้นน่าเชื่อถือหรือไม่ เป็นความจริงหรือแค่ความคิดเห็น เหมือนการดมกลิ่นอาหารว่ายังกินได้อยู่ไหม |
| ความคิดสร้างสรรค์ |
สอนให้ลูกใช้สื่อเพื่อแสดงความคิดสร้างสรรค์ เช่น ทำวิดีโอ เขียนบล็อก หรือถ่ายภาพ เหมือนกับการลงมือทำอาหารเอง |
ประเภทของสื่อและแหล่งข่าวที่เด็กๆ เข้าถึง
- สื่อดั้งเดิม: โทรทัศน์ วิทยุ หนังสือพิมพ์ นิตยสาร
- สื่อใหม่: อินเทอร์เน็ต โซเชียลมีเดีย (เฟซบุ๊ก ยูทูป ติ๊กต็อก อินสตาแกรม) เกมออนไลน์ แอปพลิเคชันต่างๆ
แหล่งข่าวก็มีหลากหลาย เช่น เว็บไซต์ข่าว บล็อก เพจ หรือแม้แต่โพสต์ของเพื่อนๆ พ่อแม่ควรช่วยลูกแยกแยะว่าแหล่งข่าวไหนน่าเชื่อถือ แหล่งข่าวไหนควรระมัดระวัง
เลี้ยงลูกให้รับข่าวสารเป็น ต้องสอนให้เหมาะกับวัย
การสอนลูกให้รู้เท่าทันสื่อต้องปรับเปลี่ยนไปตามวัย เหมือนกับการเลือกอาหารให้เหมาะสมกับช่วงวัยของลูกน้อย มาดูแนวทางการสอนลูกตามช่วงวัยกันค่ะ
|
|---|
วัยเด็กเล็ก (0-6 ปี): ปลูกฝังพื้นฐาน
|
| สร้างความคุ้นเคยกับสื่อที่ดี |
ช่วงวัยนี้ เน้นให้ลูกได้สัมผัสกับสื่อที่มีเนื้อหาเหมาะสมกับวัย เช่น นิทาน เพลงเด็ก รายการโทรทัศน์สำหรับเด็ก |
| แยกแยะเรื่องจริง vs เรื่องแต่ง |
สอนให้ลูกรู้จักแยกแยะระหว่างความจริงกับเรื่องแต่งในสื่อ เช่น “นี่คือการ์ตูน เป็นเรื่องที่แต่งขึ้นมา ไม่ใช่เรื่องจริงนะ |
| จำกัดเวลา |
กำหนดเวลาในการดูโทรทัศน์ เล่นแท็บเล็ต หรือใช้สื่ออื่นๆ อย่างเหมาะสม และควรมีกิจกรรมอื่นๆ เช่น การเล่น การอ่าน เพื่อให้ลูกได้พัฒนาอย่างรอบด้าน |
วัยประถม (7-12 ปี): เริ่มต้นตั้งคำถาม
|
| รู้จักแหล่งข่าว |
สอนให้ลูกรู้จักแยกแยะแหล่งข่าวที่น่าเชื่อถือ เช่น เว็บไซต์ข่าว หนังสือพิมพ์ จากแหล่งข่าวที่ไม่น่าเชื่อถือ เช่น โพสต์ที่แชร์ต่อๆ กันมาในโซเชียลมีเดีย |
| ฝึกตั้งคำถาม |
กระตุ้นให้ลูกตั้งคำถามกับสิ่งที่เห็นในสื่อ เช่น ใครเป็นคนพูด? เขาต้องการอะไร? ข้อมูลนี้จริงหรือไม่? |
| พูดคุยแลกเปลี่ยน |
ใช้เวลาพูดคุยกับลูกเกี่ยวกับเนื้อหาที่ลูกดูหรืออ่าน เพื่อช่วยให้ลูกเข้าใจ วิเคราะห์ และประเมินข้อมูลได้ |
วัยรุ่น (13-18 ปี): คิดวิเคราะห์อย่างลึกซึ้ง
|
| ผลกระทบของสื่อ |
สอนให้ลูกเข้าใจว่าสื่อมีอิทธิพลต่อความคิด ความเชื่อ และพฤติกรรม |
| แยกแยะข่าวจริง-ปลอม |
ฝึกให้ลูกแยกแยะข่าวจริงจากข่าวปลอม (Fake News) โดยดูที่แหล่งที่มา หลักฐาน และความน่าเชื่อถือ |
| ใช้สื่ออย่างสร้างสรรค์ |
ส่งเสริมให้ลูกใช้สื่อเพื่อการเรียนรู้ การสื่อสาร และการสร้างสรรค์ เช่น การทำวิดีโอ การเขียนบล็อก การถ่ายภาพ |
7 เทคนิคง่ายๆ เลี้ยงลูกให้รับข่าวสารเป็น
การสอนลูกให้รู้เท่าทันสื่อ แยกแยะข่าวจริงข่าวปลอม เป็นทักษะสำคัญที่ลูกควรมีติดตัว ลองยกตัวอย่างข่าวในสังคมที่กำลังเป็นที่สนใจ ขึ้นมาคุยกับลูกน้อย ด้วยเทคนิคต่อไปนี้
|
|---|
7 เทคนิคง่ายๆ เลี้ยงลูกให้รับข่าวสารเป็น
|
| 1. ใจเย็นๆ อย่าเพิ่งรีบเชื่อ! |
สอนลูกให้มีสติ ใช้เหตุผลนำ อย่าใช้อารมณ์ตัดสิน เวลาอ่านหรือฟังข่าว ลองถามลูกว่า “เรื่องนี้จริงหรือเปล่านะ? มีหลักฐานอะไรบ้าง?” |
| 2. รู้จริงแล้วค่อยพูด |
สอนลูกว่าถ้าไม่รู้จริง อย่าเพิ่งรีบวิจารณ์หรือคาดเดา เพราะอาจทำให้ข่าวสารผิดเพี้ยนไปได้ |
| 3. เคารพความรู้สึกผู้อื่น |
สอนลูกให้เคารพผู้เสียหาย เหยื่อ และครอบครัว ไม่ควรแชร์ภาพหรือข้อมูลที่ละเอียดอ่อนเกินไป |
| 4. คิดก่อนแชร์ |
สอนลูกให้ใจเย็นๆ อ่านข่าวให้จบ คิดให้ดีก่อนแชร์ เพราะเราอาจเผลอแชร์ข่าวปลอมโดยไม่รู้ตัว |
| 5. ฝึกเป็นนักวิเคราะห์ |
ชวนลูกวิเคราะห์ข่าวด้วยกัน ตั้งคำถามง่ายๆ เช่น “เรื่องนี้น่าเชื่อถือไหม? ทำไมถึงคิดแบบนั้น?” |
| 6. เลือกแหล่งข่าวที่ไว้ใจได้ |
สอนลูกให้รู้จักเลือกแหล่งข่าวที่น่าเชื่อถือ เช่น เว็บไซต์สำนักข่าว หน่วยงานราชการ |
| 7. ตัวอย่างที่ดีมีชัยไปกว่าครึ่ง |
พ่อแม่คือฮีโร่ของลูก เป็นแบบอย่างในการเสพข่าวอย่างมีสติ วิเคราะห์ แยกแยะ และไม่ตื่นตระหนก |
การปลูกฝังให้ลูกรู้เท่าทันสื่อตั้งแต่ยังเล็ก เลี้ยงลูกให้รับข่าวสารเป็น เป็นการฝึกทักษะที่จะช่วยเสริมสร้าง “ภูมิคุ้มกัน” ให้ลูก พร้อมรับมือกับสื่อต่างๆ อย่างมีสติ คิดวิเคราะห์ แยกแยะ และใช้ประโยชน์จากสื่อได้อย่างสร้างสรรค์ เพื่อเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพ พร้อมรับมือกับความท้าทาย และใช้ชีวิตในโลกยุคดิจิทัลได้อย่างมีความสุขค่ะ
ที่มา : เลี้ยงลูกให้คิดเป็น Creative Thinking Kids
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
