วันมาฆบูชา 2568 ปีนี้ ตรงกับวันพุธที่ 12 กุมภาพันธ์ 2568 ค่ะ วันสำคัญทางพระพุทธศาสนานี้มีประวัติความเป็นมาอย่างไร มีเรื่องน่ารู้น่าสนใจ รวมถึงกิจกรรมที่เกิดขึ้นกับพุทธศาสนิกชนในวันนี้มีอะไรบ้าง theAsianparent ขอพาไปค้นให้รู้กันค่ะ
ทำไมถึงเรียกว่า วันมาฆบูชา ?
วันมาฆบูชา คือ การบูชาในวันเพ็ญเดือน 3 โดยคำว่า “มาฆะ” นั้น เป็นชื่อของเดือน 3 ย่อมาจากคำว่า “มาฆบุรณมี” หมายถึง การบูชาพระในวันเพ็ญกลางเดือนมาฆะตามปฏิทินของอินเดีย หรือเดือน 3 วันมาฆบูชาจึงตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 แต่ถ้าในปีไหนมีเดือน 8 สองครั้ง วันมาฆบูชาจะเลื่อน ไปเป็นวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 4 ซึ่งเป็นวันสำคัญวันหนึ่งในวันพุทธศาสนา ในโอกาสคล้ายวันที่พระพุทธเจ้าแสดงโอวาสปาติโมกข์ แก่พระภิกษุจำนวน 1,250 รูป
บทความที่เกี่ยวข้อง : 100 แคปชั่นวันมาฆบูชา คำคมวันมาฆบูชา วันมาฆบูชาทั้งทีต้องมีคำคมเด็ด ๆ ลง
ประวัติวันมาฆบูชา วันนี้มีความสำคัญอย่างไร ?
หลังจากที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 (วันวิสาขบูชา) และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริก เพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่างๆ ได้ 9 เดือน ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 พระอรหันต์ทั้งหลายได้ระลึกไว้ว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ ซึ่งเหล่าผู้ศรัทธาพราหมณลัทธินิยมนับถือว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ พระสงฆ์ที่เคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัวกันทำพิธีชำระบาปมารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน
โดยความสำคัญของวันมาฆบูชา คือ เป็นวันที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง “โอวาทปาติโมกข์” แก่พระสงฆ์เป็นครั้งแรก หลังจากตรัสรู้มาแล้วเป็นเวลา 9 เดือน ซึ่งหลักคำสอนนี้เป็นหลักการและวิธีการปฏิบัติต่างๆ โดยสามารถสรุปเป็นใจความสำคัญได้ว่า “ให้ทำความดี ละเว้นความชั่ว และทำจิตใจให้บริสุทธิ์”
ซึ่งในวันมาฆบูชานี้เองได้เกิดเหตุอัศจรรย์ขึ้นพร้อม ๆ กันถึง 4 ประการ ที่เรียกว่า จาตุรงคสันนิบาต อันได้แก่
- วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 ซึ่งพระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์
- มีพระสงฆ์จำนวน 1,250 รูป มาประชุมพร้อมกัน โดยมิได้นัดหมาย ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ เพื่อสักการะพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
- พระสงฆ์ที่มาประชุมทั้งหมดล้วนแต่เป็นพระอรหันต์ ผู้ได้อภิญญา 6
- พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น เอหิภิกขุอุปสัมปทา คือ องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงบวชให้ด้วยพระองค์เอง
ทั้งนี้ จาตุรงคสันนิบาต คือ
- จาตุร แปลว่า 4
- องค์ แปลว่า ส่วน
- สันนิบาต แปลว่า ประชุม
จาตุรงคสันนิบาต จึงมีความหมายว่า การประชุมด้วยองค์ 4 นั่นเอง
โอวาทปาฏิโมกข์ คืออะไร ?
โอวาทปาฏิโมกข์ คือหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา หรือหัวใจสำคัญของศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ 3 คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ 1,250 รูปมาประชุมกันโดยไม่ได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน 3 ที่เรียกกันว่า วันมาฆบูชา คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้
สพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา
สจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ
ขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา
นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี
สมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ
อนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร
มตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ
อธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ
มีความหมายว่า : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง 1 การบำเพ็ญแต่ความดี 1 การทำจิตของตนให้ผ่องใส 1 นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย 1 การไม่ทำร้าย 1 ความสำรวมในปาฏิโมกข์ 1 ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร 1 ที่นั่งนอนอันสงัด 1 ความเพียรในอธิจิต 1 นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติในวันมาฆบูชา
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติคือ “โอวาทปาติโมกข์” ซึ่งเป็นหลักคำสอนสำคัญอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา เพื่อนำไปสู่ความหลุดพ้น ได้แก่
- การไม่ทำบาปทั้งปวง คือ การลด ละ เลิก ทำบาปทั้งปวง อันได้แก่ อกุศลกรรมบถ 10 ซึ่งเป็นทางแห่งความชั่ว 10 ประการที่เป็นความชั่วทางกาย (การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติผิดในกาม) ทางวาจา (การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ) และทางใจ (การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม)
- การทำกุศลให้ถึงพร้อม คือ การทำความดีทุกอย่างตาม กุศลกรรมบถ 10 ทั้งความดีทางกาย (ไม่ฆ่าสัตว์ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น ไม่เอาสิ่งของที่เจ้าของไม่ได้ให้มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ไม่ประพฤติผิดในกาม) ความดีทางวาจา (ไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดหยาบคาย ไม่พูดเพ้อเจ้อ) และความดีทางใจ (ไม่โลภอยากได้ของผู้อื่น มีความเมตตาปรารถนาดี มีความเข้าใจถูกต้องตามทำนองคลองธรรม)
- การทำจิตใจให้ผ่องใส คือ ทำจิตใจให้บริสุทธิ์ หลุดจากนิวรณ์ที่คอยขัดขวางจิตใจไม่ให้เข้าถึงความสงบ ได้แก่ ความพอใจในกาม, ความพยาบาท, ความหดหู่ท้อแท้, ความฟุ้งซ่าน และความลังเลสงสัย
กิจกรรมในวันมาฆบูชา
โดยปกติแล้วในวันนี้ตามวันต่าง ๆ จะมีการบำเพ็ญบุญกุศลความดีอื่น ๆ เช่น ไปวัดรับศีล งดเว้นการทำบาป ถวายสังฆทาน ปล่อยนกปล่อยปลา ฟังเทศน์ และเวียนเทียนรอบโบสถ์ในช่วงเย็น โดยก่อนการเวียนเทียนควรกล่าวคำสวดมนต์และคำบูชาในวันมาฆบูชา ซึ่งส่วนใหญ่นิยมทำการเวียนเทียนช่วง 20.00 น. โดยบทสวดที่พระวงฆ์นิยมสวดในวันมาฆบูชาก่อนทำการเวียนเทียน มีดังนี้
- บทบูชาพระรัตนตรัย (บทสวดบาลีที่ขึ้นต้นด้วย:อรหัง สัมมา ฯลฯ)
- บทนมัสการนอบน้อมบูชาพระพุทธเจ้า (นะโม ฯลฯ 3 จบ)
- บทสรรเสริญพระพุทธคุณ (บทสวดบาลีที่ขึ้นต้นด้วย:อิติปิโส ฯลฯ)
- บทสรรเสริญพระพุทธคุณ สวดทำนองสรภัญญะ (บทสวดสรภัญญะที่ขึ้นต้นด้วย:องค์ใดพระสัมพุทธ ฯลฯ)
- บทสรรเสริญพระธรรมคุณ (บทสวดบาลีที่ขึ้นต้นด้วย:สวากขาโต ฯลฯ)
- บทสรรเสริญพระธรรมคุณ สวดทำนองสรภัญญะ (บทสวดสรภัญญะที่ขึ้นต้นด้วย:ธรรมมะคือ คุณากร ฯลฯ)
- บทสรรเสริญพระสังฆคุณ (บทสวดบาลีที่ขึ้นต้นด้วย:สุปฏิปันโน ฯลฯ)
- บทสรรเสริญพระสังฆคุณ สวดทำนองสรภัญญะ (บทสวดสรภัญญะที่ขึ้นต้นด้วย:สงฆ์ใดสาวกศาสดา ฯลฯ)
- บทสวดบูชาเนื่องในวันมาฆบูชา (บทสวดบาลีที่ขึ้นต้นด้วย:อัชชายัง ฯลฯ)
จากนั้นจุดธูปเทียนและดอกไม้ที่ แล้วเดินเวียนเทียน 3 รอบ โดนขณะที่เดินนั้นจะต้องมีจิตใจที่สงบ พร้อมสวดระลึกถึงพระพุทธคุณด้วยการสวดบทอิติปิโส
- เดินรอบที่ 1 ระลึกถึงพระธรรมคุณ ด้วยการสวดสวากขาโต
- เดินรอบที่ 2 ระลึกถึงพระสังฆคุณ ด้วยการสวดสุปะฏิปันโน
- เดินรอบที่ 3 จนกว่าจะเวียนจบ 3 รอบ จากนั้นนำธูปเทียนดอกไม้ไปบูชาตามปูชนียสถานจึงเป็นอันเสร็จพิธี
บทความอื่น ๆ ที่คุณอาจจะสนใจ :
บทสวดมนต์ขออโหสิกรรม ขอขมากรรม เพื่อความเป็นสุข ชีวิตดีขึ้น
รวมบทสวดมนต์ เพื่อจิตใจแจ่มใส เสริมความเป็นสิริมงคล สวดแล้วชีวิตดีขึ้น
สอนลูกสวดมนต์ก่อนนอน ต้องสวดบทไหนลูกถึงจะเจริญ
ที่มา : sanook 2 , สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
