คุณแม่ผ่าคลอด ผ่าคลอดได้กี่ครั้ง ถ้าเคยผ่าคลอดแล้วจะคลอดธรรมชาติได้หรือไม่

คุณแม่ที่ผ่าคลอด ผ่าคลอดได้กี่ครั้ง การผ่าคลอดทำให้ถูกจำกัดให้คลอดได้เพียงแค่ 2 ครั้ง จริงหรือไม่? แล้วถ้าเคยผ่าคลอดมาก่อนในท้องแรก และท้องที่สองจะสามารถคลอดแบบธรรมชาติได้หรือไม่? รวมทั้งการผ่าคลอดจำเป็นจะต้องเว้นระยะห่างการมีลูกหรือไม่? ถ้าจำเป็นจะต้องเว้น จะต้องเว้นช่วงนานแค่ไหน มาไขข้อสงสัยไปด้วยกันเลยค่ะ

การผ่าคลอดมีกี่แบบ

• ผ่าคลอดครั้งแรก (Primary Caesarean Section)
• ผ่าคลอดซ้ำ (Re-eat Caesarean Section) ในกรณีนี้ คุณแม่ที่เคยผ่าคลอดมาก่อน การผ่าคลอดจำเป็นจะต้องผ่านการวินิจฉัยจากแพทย์ เพื่อที่แพทย์จะทำการดูข้อจำกัดต่าง ๆ หรือปัจจัยอื่น ๆ เพื่อเลือกวิธีคลอดที่ปลอดภัยกับตัวคุณแม่ และลูกน้อยในครรภ์ให้ได้มากที่สุด

ผ่าคลอดได้กี่ครั้ง ?

โดยปกติเรามักจะได้ยินว่า การผ่าคลอดนั้นเราจะสามารถทำได้เพียงแค่ 2 ครั้ง เนื่องจากปัญหาของแผลผ่าตัดที่จะเกิดขึ้นในบริเวณมดลูก แม้ว่าแผลภายนอกจะสร้างความรำคาญใจให้กับตัวคุณแม่ เพราะทำให้ดูไม่สวยงาม ในขณะเดียวกัน แผลภายในที่เกิดจากการผ่าตัด ก็ต้องเฝ้าระวังมากเป็นพิเศษ เป็นเพราะแผลภายในร่างกายนั้น จะต้องใช้เวลายาวนาน กว่าแผลจะสมานติดกัน

ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว คุณแม่ที่มีลูกมากกว่า 1 คน สามารถผ่าตัดคลอดได้เรื่อย ๆ แต่การผ่าคลอดซ้ำ ๆ ก็จะทำให้มดลูกเกิดแผลที่มากยิ่งขึ้นจนส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ เหล่านี้

• มดลูกแตก

การผ่าตัดคลอดนั้น ไม่ได้ทำให้คุณแม่มีแผลที่หน้าท้องเท่านั้น แต่ยังมีแผลที่มดลูกด้วย ยิ่งผ่าบ่อยครั้งยิ่งมีแผลที่มดลูกมากขึ้นเท่านั้น เมื่อมีแผลที่มดลูก ความแข็งแรงของโครงสร้างเนื้อเยื่อที่เกี่ยวพันกับบริเวณแผลก็จะไม่แข็งแรงเท่ากับบริเวณอื่น ๆ ของมดลูก

เมื่อมีการตั้งครรภ์ครั้งต่อไป มดลูกก็จะต้องขยายขนาดเพิ่มขึ้น เพื่อรองรับเด็กที่มีน้ำหนัก 3 – 4 กิโลกรัมได้ และเมื่อคุณแม่เจ็บท้องคลอดจะมีการบีบตัวของมดลูกทำให้ความดันในมดลูกสูงขึ้น เพราะฉะนั้น คุณแม่ที่เคยผ่าคลอดจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดมดลูกแตกในตำแหน่งที่เคยผ่าตัดมาก่อนสูงกว่าคนที่ไม่มีแผลที่มดลูก

จะเกิดอะไร ถ้ามดลูกแตก? หากมดลูกแตก ก็จะเพิ่มอัตราการเสียชีวิตของแม่และทารก อย่างไรก็ดี เหตุการณ์เช่นนี้ไม่ได้เกิดขึ้นกับทุกคน แต่เป็นเพียงความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นเท่านั้น ซึ่งส่วนมากคุณหมอมักจะนัดผ่าคลอดเมื่ออายุครรภ์ประมาณ 38 – 39 สัปดาห์ ซึ่งในช่วงนี้ทารกจะโตเต็มที่ และคุณแม่ยังไม่เจ็บท้องคลอด

• พังผืดในช่องท้อง

นอกจากแผลที่มดลูกแล้ว ยังอาจเกิดพังผืดในช่องท้อง ยิ่งผ่าบ่อย ยิ่งเกิดพังผืดมาก ทำให้ครั้งต่อ ๆ ไปการผ่าตัดจะทำได้ยากขึ้น และเสียเลือดมาก

พังผืดจะเกิดขึ้นบริเวณแผลที่เกิดขึ้นที่อวัยวะภายใน และหากมีการผ่าตัดซ้ำ ๆ พังผืดนี้จะดึงรั้งอวัยวะภายในต่าง ๆ ที่อยู่ใกล้กับมดลูกให้เข้ามาใกล้เมื่อมีการผ่าตัด ทำให้เกิดความเสี่ยงที่จะผ่าตัดโดนอวัยวะต่าง ๆ ข้างเคียงได้มากยิ่งขึ้น เช่น กระเพาะปัสสาวะ และระบบทางเดินอาหาร

• รกเกาะลึกที่แผลมดลูก

หากรกไปเกาะในตำแหน่งที่เป็นแผล จะทำให้รกติดกับมดลูก ทำให้เสียเลือดมาก และไม่สามารถลอกรกได้ตามปกติ ต้องตัดมดลูกทิ้งสถานเดียว

จากภาวะแทรกซ้อนดังกล่าวที่อาจเกิดในครรภ์ถัด ๆ ไปได้มากขึ้น คุณหมอจึงมักไม่แนะนำให้คุณที่แม่ผ่าคลอดมีลูกเกิน 2 คน อย่างไรก็ตาม หากคุณแม่ต้องการมีลูกมากกว่า 2 คนก็สามารถมีได้ แต่ต้องยอมรับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นด้วย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของคุณแม่และดุลยพินิจของคุณหมอค่ะ

บทความที่เกี่ยวข้อง : แผลผ่าคลอด กี่วันหาย คุณแม่ควรดูแลแผลผ่าตัดหลังคลอดอย่างไร

คนแรกผ่าคลอด ท้องสองคลอดธรรมชาติได้ไหม ?

สำหรับคุณแม่ที่ผ่าคลอดในท้องแรก และท้องสองมีความประสงค์อยากจะคลอดเอง หรือที่เรียกว่าเรียกว่า VBAC (Vaginal Birth after Cesarean) ลองมาสำรวจกันคร่าว ๆ นะคะว่าเข้าข่ายคลอดเองได้หรือไม่

1. ต้องเป็นคุณแม่ที่เคยผ่าคลอดทางขวางเท่านั้น  ตรงนี้ต้องปรึกษาคุณหมอที่เคยทำการผ่าคลอดให้นะคะว่าคุณแม่ได้รับการผ่าในแนวไหน
2. คุณหมอจะทำการตรวจสอบอุ้งเชิงกรานของคุณแม่ว่ามีขนาดเหมาะสม หรือมีขนาดกว้างพอที่จะคลอดเองได้หรือไม่
3. ต้องไม่เคยมีปัญหาเกี่ยวกับมดลูกหรือผ่าตัด เช่น กรณีผ่าตัดเนื้องอกมาก่อน
4. ไม่เคยมีปัญหาเรื่องมดลูกแตกมาก่อน
5. ไม่มีภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ โดยเฉพาะภาวะครรภ์เป็นพิษมาก่อน
6. ต้องอยู่ภายใต้การดูแลจากหมออย่างใกล้ชิด

เมื่อผ่าคลอดแล้ว ท้องต่อไปจำเป็นจะต้องผ่าคลอดหรือไม่?

โดยทั่วไป คุณหมอมักจะแนะนำให้คุณแม่ที่ผ่าคลอดในครั้งแรกแล้ว หากมีการตั้งครรภ์ในครั้งถัดไป ก็ควรจะต้องผ่าคลอดอีกเช่นกัน เนื่องจากการผ่าคลอดในครั้งแรก จะทำให้คุณแม่มีแผลที่มดลูก ดังนั้นความยืดหยุ่นของมดลูก ก็จะลดลง ทำให้การเบ่งคลอดแบบธรรมชาติ อาจส่งผลให้มดลูกปริได้ หรือที่เรียกว่ามดลูกแตก การคลอดธรรมชาติจึงไม่ใช่ทางเลือกที่ดีสำหรับคุณแม่ที่เคยผ่าคลอดมาก่อนแล้ว

หลังผ่าคลอดแล้วมีลูกคนต่อไปได้เมื่อไหร่ ?

คุณแม่ที่ผ่าคลอด คุณหมอจะไม่แนะนำให้มีลูกเกิน 2 คน และควรเว้นช่วงห่างของการมีลูกประมาณ 2 ปี เพื่อให้ร่างกายแม่ผ่าคลอด กลับมาแข็งแรง ฟื้นฟูสุขภาพให้ดีดังเดิม ระหว่างนั้นคุณแม่ต้องดูแลตัวเองอย่างเต็มที่ บำรุงร่างกาย หมั่นออกกำลังกาย และหลีกเลี่ยงความเสี่ยงต่าง ๆ ที่อาจกระทบต่อสุขภาพ

ถ้าแม่ผ่าคลอดต้องการมีลูกมากกว่า 2 คนขึ้นไป หมอจะตรวจร่างกายอย่างละเอียด ทั้งตรวจภายใน ตรวจมดลูก และดูข้อจำกัดของคุณแม่ที่เคยผ่าคลอดมาแล้ว เช่น

• จำนวนแผลที่เคยผ่าคลอด และความหนาบางของแผล
• อายุของคุณแม่มากเกินไปหรือไม่
• พังผืดในช่องท้องที่มากเกินไปหรือไม่
• โรคประจำตัวของคุณแม่มีหรือไม่ อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงขณะที่ตั้งครรภ์ได้

บทความที่เกี่ยวข้อง : ฤกษ์คลอด ฤกษ์ผ่าคลอด ปฏิทินฤกษ์คลอดบุตร ประจำปี 2566 ปีกระต่ายทอง

กรณีไหนบ้างที่จำเป็นจะต้องผ่าคลอด?

คุณแม่บางคลอดปรารถนาที่จะคลอดลูกด้วยวิธีธรรมชาติ แต่ด้วยภาวะความเสี่ยงต่าง ๆ เหล่านี้ ส่งผลให้คุณหมอจำเป็นจะต้องเลือกการผ่าคลอดเป็นทางเลือก เพื่อให้เกิดความปลอดภัยของตัวคุณแม่ และลูกในครรภ์ เช่น

• กรณีเด็กไม่กลับหัว ทารกในครรภ์ไม่เอาศีรษะลงเป็นส่วนนำ หรืออาจจะนอนขวางทางออก ทำให้ไม่สามารถคลอดแบบธรรมชาติได้ เนื่องจากจะทำให้ตัวคุณแม่ และตัวเด็กเองได้รับบาดเจ็บ
• ภาวะอุ้งเชิงกรานแคบ หรือภาวะที่ขนาดอุ้งเชิงกรานของคุณแม่ไม่พอดีกับตัวเด็ก ในกรณีนี้มักจะเกิดกับคุณแม่ที่มีตัวเล็ก แต่ทารกในครรภ์มีขนาดตัวที่ใหญ่กว่าขนาดของอุ้งเชิงกรานของคุณแม่ ส่งผลให้การคลอดแบบธรรมชาติ จะเกิดอุปสรรคมาก การผ่าคลอดจึงเป็นคำตอบที่ดีที่สุด
• ทารกมีภาวะขาดออกซิเจน หรือหัวใจเต้นผิดปกติ
• รกเกาะต่ำ และเคลื่อนตัวมาปิดบริเวณปากมดลูก ทำให้เด็กไม่สามารถออกมาได้
• มีเนื้องอกขัดขวางทางออก
• ครรภ์แฝด เนื่องจากในครรภ์มีมากกว่า 1 คนขึ้นไป หากคลอดแบบธรรมชาติ อาจส่งผลให้เด็กคนที่คลอดออกมาทีหลังเกิดภาวะอันตรายได้ ดังนั้นผู้ที่ตั้งครรภ์แฝด หรือทารกในครรภ์มีมากกว่าหนึ่งคน คุณหมอมักจะแนะนำให้ทำการผ่าคลอดแทน

การผ่าคลอดส่งผลกับการให้นมลูกหรือไม่?

อาจเคยได้ยินเรื่องราวของการผ่าคลอด ว่าจะทำให้น้ำนมน้อยมากกว่าการคลอดธรรมชาติ ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว การผ่าคลอดนั้น ไม่ได้ส่งผลกับการให้นมลูกแต่อย่างใด แต่การให้นมลูกอยู่บ่อยครั้งนั้น จะกลายเป็นการกระตุ้นให้ร่างกาย มีการผลิตน้ำนมได้ดีมากยิ่งขึ้นอีกด้วย

หลังผ่าคลอดควรดูแลตัวเองอย่างไร?

• หลังผ่าคลอดแล้วคุณแม่จะฟื้นตัวขึ้นภายใน 12 ชั่วโมง และสามารถออกจากโรงพยาบาลได้ภายใน 4 วัน
• หลังจากออกจากโรงพยาบาล คุณแม่ควรดูแลแผลผ่าตัดเป็นอย่างดี ห้ามให้แผลโดนน้ำ ไม่ยกของหนัก หรือเกร็งหน้าท้อง เพราะโอกาสที่จะเกิดการติดเชื้อ อักเสบ หรือปริ บริเวณแผลสามารถเกิดขึ้นได้
• รอยแผลบริเวณหน้าท้องของคุณแม่ จำเป็นจะต้องใช้เวลาระยะหนึ่ง ประมาณ 6 สัปดาห์ เพื่อรักษารอยแผลให้หายดี และแห้งสนิท

คำถามที่ว่า ผ่าคลอดมีลูกได้กี่คนนั้นไม่มีคำตอบตายตัว คุณแม่แต่ละท่านจึงจำเป็นต้องปรึกษาคุณหมอให้แน่ชัด เพื่อตรวจสุขภาพ วินิจฉัยร่างกาย และความพร้อมของตัวคุณแม่เอง โดยคำนึงถึงภาวะแทรกซ้อน โรคประจำตัว และความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นได้

บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ :

เด็กผ่าคลอด กับ คลอดธรรมชาติ พัฒนาการต่างกันอย่างไร

ผ่าคลอดแนวตั้ง กับผ่าคลอดแนวนอน ต่างกันอย่างไร

ผ่าคลอด บล็อคหลัง ดมยาสลบ ภาวะแทรกซ้อน ความเสี่ยงที่แม่ต้องเจอตอนผ่าคลอด

ที่มา : Phyathai, samitivejhospitals