ลูกไปโรงเรียนครั้งแรก คือก้าวสำคัญของเด็กในการแยกตัวจากครอบครัวไปสู่สังคมที่กว้างขึ้น เป็นวันที่เต็มไปด้วยความตื่นเต้น ความกลัว ความคาดหวัง และคำถามมากมาย หนึ่งในนั้นคือ “ลูกจะมีเพื่อนไหม?” แต่เมื่อเด็กกลับมาบ้านด้วยสีหน้าเศร้า บอกว่า “หนูไม่มีเพื่อนเลย” ความรู้สึกเจ็บปวดนั้นไม่ได้เกิดแค่กับลูก แต่ยังบีบหัวใจของพ่อแม่ด้วย
บทความนี้จะพาไปสำรวจว่า ทำไมลูกจึงไม่มีเพื่อนในวันแรกของการไปโรงเรียน ปัจจัยอะไรที่เกี่ยวข้อง และพ่อแม่จะสามารถช่วยลูกปรับตัวในช่วงเวลาสำคัญนี้ได้อย่างไร พร้อมอ้างอิงจากงานวิจัยและแนวคิดด้านพัฒนาการเด็กอย่างชัดเจน
ลูกไปโรงเรียนครั้งแรก สาเหตุที่ลูกไม่มีเพื่อนในวันแรก
-
ธรรมชาติของการเริ่มต้นใหม่
เด็กทุกคนต้องเผชิญกับสถานการณ์ใหม่ที่ไม่คุ้นเคย การปรับตัวทางสังคมเมื่อ ลูกไปโรงเรียนครั้งแรก จึงเป็นความท้าทายที่ใหญ่หลวง จากงานวิจัยของ Dr. Robert Coplan (2011) นักจิตวิทยาด้านพัฒนาการจาก Carleton University พบว่า เด็กวัยอนุบาลถึงประถมต้นมักมีความวิตกกังวลทางสังคม (social anxiety) เมื่ออยู่ในสถานการณ์ที่ต้องพบปะเพื่อนใหม่ ส่งผลให้บางคนเลือกที่จะไม่เข้าไปมีปฏิสัมพันธ์ในวันแรก
-
ลักษณะบุคลิกภาพของลูก
เด็กที่มีบุคลิกขี้อาย สงบ หรือ introvert อาจต้องใช้เวลานานกว่าจะรู้สึกปลอดภัยพอที่จะเริ่มสร้างมิตรภาพ นักวิจัยจากมหาวิทยาลัย Michigan (Rubin et al., 2009) ระบุว่า เด็กที่มีลักษณะ “socially withdrawn” อาจไม่ได้มีปัญหาทางสังคม แต่พวกเขาต้องการเวลาและความมั่นใจในการเข้าสังคม
-
ทักษะทางสังคมยังไม่พัฒนา
บางครั้งเด็กไม่ได้ขาดเพื่อนเพราะไม่มีใครอยากเล่นด้วย แต่เพราะยังไม่รู้ “วิธี” เข้าไปมีส่วนร่วม เช่น ไม่รู้จะเริ่มทักทายยังไง เล่นยังไงโดยไม่แย่ง หรือไม่รู้จักการใช้ภาษาเชิงบวก ซึ่งเป็นทักษะที่ต้องฝึกฝน
-
บรรยากาศในห้องเรียนหรือโรงเรียน
ในบางกรณี สภาพแวดล้อมของโรงเรียนอาจไม่เอื้อต่อการสร้างความสัมพันธ์ เช่น ห้องเรียนที่เงียบเกินไป หรือครูไม่ได้เน้นกิจกรรมที่ให้เด็กได้รู้จักกัน
บทความที่เกี่ยวข้อง แม่จ๋าอ่านหน่อย เคล็ดลับ เตรียมลูกเข้าอนุบาล อย่างมีความสุข ฝึกลูกอย่างไรก่อนไปโรงเรียน
ความรู้สึกของลูกเมื่อไม่มีเพื่อน
การไม่มีเพื่อนเมื่อ ลูกไปโรงเรียนครั้งแรก อาจทำให้เด็กเกิดความรู้สึกเหล่านี้
- รู้สึกโดดเดี่ยวและไม่เป็นที่ยอมรับ
- สูญเสียความมั่นใจในตนเอง
- รู้สึกวิตกกังวลหรือกลัวการไปโรงเรียนวันต่อไป
- เริ่มมีภาพลักษณ์เชิงลบต่อตนเอง (“หนูไม่น่ารักหรอ?”)
งานวิจัยของ Asher & Coie (1990) พบว่า การที่เด็กถูกปฏิเสธทางสังคมในวัยต้น ๆ มีแนวโน้มส่งผลระยะยาวต่อความนับถือตนเอง ความวิตกกังวล และแม้แต่ผลการเรียน
พ่อแม่ควรทำอย่างไร?
- รับฟังด้วยความเข้าใจ อย่าเพิ่งรีบแก้
เมื่อลูกเล่าให้ฟังว่าไม่มีเพื่อน อย่าเพิ่งรีบบอกว่า “เดี๋ยวพรุ่งนี้ก็มีเอง” หรือ “ไม่เห็นเป็นไร” คำพูดแบบนี้แม้มีเจตนาดี แต่เด็กอาจรู้สึกว่าเรื่องของเขาไม่สำคัญ ควรใช้ประโยค เช่น
“หนูรู้สึกเศร้าใช่ไหมที่ไม่มีใครมาเล่นด้วย”
“แม่เข้าใจว่ามันคงเหงามากเลย”
การรับฟังด้วยความเข้าใจ (empathetic listening) ช่วยให้ลูกเปิดใจมากขึ้น และรู้สึกว่าตนมีคุณค่า
-
ตั้งคำถามเชิงสำรวจ
ถามลูกในลักษณะที่เปิดโอกาสให้เขาเล่ามากขึ้น เช่น
“วันนี้มีใครนั่งใกล้หนูบ้าง?”
“คุณครูให้ทำกิจกรรมอะไรบ้าง?”
“มีใครดูเหมือนอยากคุยกับหนูไหม?”
คำถามเหล่านี้ช่วยให้พ่อแม่มองเห็นภาพสถานการณ์ที่เกิดขึ้นและวางแผนช่วยเหลือได้ตรงจุด
บทความที่เกี่ยวข้อง 20 คำถามหลังเลิกเรียน ที่ควรถามลูกหลังกลับจากโรงเรียน
-
สอนทักษะทางสังคมผ่านการเล่น
การเล่นบทบาทสมมติ (role play) เช่น การฝึกทักทายเพื่อน การชวนเล่น หรือแม้แต่การแก้ปัญหาเมื่อเกิดความขัดแย้ง ช่วยพัฒนา “ทักษะเข้าสังคม” ให้ลูกมีความมั่นใจมากขึ้น
-
พูดคุยกับคุณครู
คุณครูอาจเห็นพฤติกรรมในชั้นเรียนที่พ่อแม่ไม่รู้ เช่น เด็กลังเลแต่พยายาม หรือมีเพื่อนที่เริ่มสนใจแต่ยังไม่กล้าเข้าใกล้ การพูดคุยกับคุณครูจะช่วยให้มองเห็นภาพรอบด้าน และสามารถขอให้ครูช่วยส่งเสริมให้เด็กได้เข้าร่วมกิจกรรมกับกลุ่มได้อย่างนุ่มนวล
-
จัดกิจกรรมสร้างเพื่อนนอกห้องเรียน
การชวนเพื่อนในห้องมาทำกิจกรรมร่วมกัน เช่น ชวนมาบ้าน เล่นสวนสนุก หรือไปทัศนศึกษาเล็ก ๆ เป็นการสร้างสัมพันธ์ในพื้นที่ที่ลูกรู้สึกปลอดภัย
อย่าตัดสินเร็วเกินไป: เพื่อนต้องใช้เวลา
งานวิจัยของ Ladd, Birch & Buhs (1999) ชี้ว่า ความสัมพันธ์ระหว่างเด็กกับเพื่อนร่วมชั้นมีพัฒนาการอย่างต่อเนื่องตลอดภาคเรียนแรก การไม่มีเพื่อนในวันแรกจึงไม่ใช่สัญญาณว่าเด็กมีปัญหาทางสังคมเสมอไป เด็กส่วนใหญ่มักจะเริ่มพัฒนาเพื่อนกลุ่มแรกในช่วงสัปดาห์ที่สองถึงสี่ของการเรียน
-
สร้างสภาพแวดล้อมในบ้านที่ส่งเสริมทักษะทางสังคม
ครอบครัวมีบทบาทอย่างมากในการปลูกฝังความมั่นใจและพฤติกรรมที่เป็นมิตร เช่น ให้ลูกได้มีส่วนในการตัดสินใจ เพื่อฝึกความกล้าแสดงออก ชมเชยพฤติกรรมที่กล้าเข้าสังคม เช่น “แม่ดีใจที่หนูลองยิ้มให้เพื่อนก่อนนะ” จำกัดหน้าจอ และเพิ่มโอกาสพบปะคนจริง
-
ไม่มีเพื่อนในวันแรก ไม่ได้แปลว่าไม่มีใครรัก
การไม่มีเพื่อนในวันแรกของโรงเรียนเป็นเรื่องที่พบได้บ่อย และไม่ใช่สิ่งที่ต้องตื่นตระหนก แต่เป็น “โอกาส” ที่ดีในการเรียนรู้และเสริมพัฒนาการด้านอารมณ์และสังคมของลูก สิ่งสำคัญคือ พ่อแม่ต้องไม่ละเลยความรู้สึกของลูก รับฟังด้วยหัวใจ เปิดโอกาสให้ลูกฝึกทักษะเข้าสังคมอย่างค่อยเป็นค่อยไป และเชื่อมั่นในศักยภาพของลูก
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
เลี้ยงลูกยังไงให้อยากไปโรงเรียน สร้างความสุขในการเรียนรู้ ตั้งแต่ก้าวแรก
ลูก 2 ขวบไปโรงเรียนวันแรก เตรียมลูกให้พร้อมก้าวสู่โลกแห่งการเรียนรู้
10 วิธีรับมือ ลูกไม่อยากไปโรงเรียน อนุบาล ให้ได้ผล
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
