ครอบครัวที่สามีภรรยาอยู่ด้วยกันแต่ไม่ได้จดทะเบียนสมรส ต่อมามีลูกด้วยกัน อาจเกิดความกังวลใจเกี่ยวกับสิทธิตามกฎหมายของลูก เช่นเรื่องการใช้นามสกุล ลูกใช้นามสกุลพ่อได้ไหม ถ้าไม่จดทะเบียนสมรส ? มาหาคำตอบพร้อมกันค่ะ
ตามกฎหมาย ลูกใช้นามสกุลใครได้บ้าง?
มาดูกันว่าตามกฎหมายแล้ว ลูกสามารถใช้นามสกุลของใครได้บ้าง โดยจะแบ่งตามสถานะการจดทะเบียนสมรสของพ่อแม่ค่ะ
1. กรณีบิดามารดาจดทะเบียนสมรสกัน
ถ้าคุณพ่อคุณแม่จดทะเบียนสมรสกัน ลูกมีสิทธิใช้นามสกุลของพ่อหรือแม่คนใดคนหนึ่งก็ได้ โดยเป็นไปตามที่พ่อแม่ตกลงกัน
2. กรณีบิดามารดาไม่ได้จดทะเบียนสมรสกัน
ตามหลักกฎหมายเบื้องต้น หากไม่ได้จดทะเบียนสมรส ลูกจะใช้นามสกุลของแม่เป็นหลัก หากต้องการให้ลูกใช้นามสกุลของพ่อ มีเงื่อนไขดังนี้
หากคุณพ่อไปจดทะเบียนรับรองบุตรที่สำนักงานเขตหรือที่ว่าการอำเภออย่างถูกต้องตามกฎหมาย ลูกก็จะมีสิทธิใช้นามสกุลของพ่อได้ค่ะ การจดทะเบียนรับรองบุตรนี้จะทำให้ลูกเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของบิดาทันที และได้รับสิทธิหลายอย่างเหมือนบุตรที่เกิดจากการสมรส
- ศาลสั่งให้เป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมาย
ในกรณีที่พ่อไม่ยอมรับรองบุตร แม่สามารถยื่นฟ้องต่อศาลเพื่อขอให้ศาลสั่งว่าเด็กเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของพ่อได้ หากศาลมีคำสั่งให้เป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายแล้ว ลูกก็จะมีสิทธิใช้นามสกุลของพ่อได้เช่นกัน
หากคุณพ่อให้ความยินยอมให้ลูกใช้นามสกุลของตน ก็สามารถดำเนินการได้ตามแนวทางปฏิบัติของสำนักงานทะเบียน โดยอาจต้องมีเอกสารยืนยันความยินยอมจากพ่อประกอบการพิจารณา
เมื่อลูกมีอายุครบ 20 ปีบริบูรณ์และบรรลุนิติภาวะแล้ว ลูกสามารถดำเนินการขอเปลี่ยนไปใช้นามสกุลของบิดาได้ด้วยตนเอง โดยไม่ต้องได้รับความยินยอมจากบิดามารดา
คำถามที่พบบ่อย
1. ลูกใช้นามสกุลพ่อได้ไหม ถ้าไม่จดทะเบียนสมรส ?
แม่ A กับพ่อ B ไม่ได้จดทะเบียนสมรสกัน แต่พ่อ B ได้ไปดำเนินการจดทะเบียนรับรองบุตร ที่สำนักงานเขตหรือที่ว่าการอำเภอเรียบร้อยแล้ว
คำตอบ: ลูกใช้นามสกุลพ่อได้ค่ะ เนื่องจากพ่อ B ได้จดทะเบียนรับรองบุตรแล้ว ลูกจึงถือเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของบิดา และมีสิทธิใช้นามสกุลของบิดาได้เลยตามกฎหมาย ไม่ต่างจากบุตรที่เกิดจากการสมรส การจดทะเบียนรับรองบุตรนี้จะทำให้ลูกได้รับสิทธิและหน้าที่จากบิดาอย่างสมบูรณ์ เช่น สิทธิในการรับมรดก หรือสิทธิในการได้รับการอุปการะเลี้ยงดู
ขั้นตอนการจดทะเบียนรับรองบุตร
คุณพ่อเป็นผู้ยื่นคำร้องที่สำนักทะเบียนอำเภอ หรือสำนักงานเขตที่สะดวก โดยต้องเตรียม
- พยาน 2 คน เพื่อยืนยันการรับรองบุตร
- เอกสาร
- บัตรประจำตัวประชาชน ของทั้งคุณพ่อและคุณแม่
- สูติบัตรของลูก
- สำเนาทะเบียนบ้านฉบับเจ้าบ้าน ของคุณพ่อ คุณแม่ และลูก
การจดทะเบียนรับรองบุตรภายหลังแจ้งเกิด
การจดทะเบียนรับรองบุตรภายหลังแจ้งเกิดนั้น ทำได้ก็ต่อเมื่อ ได้รับความยินยอมจากคุณแม่และลูกค่ะ
กรณีลูกยังเด็กเล็ก (ผู้เยาว์): ถ้าลูกยังเล็กมากและยังตัดสินใจเองไม่ได้ว่ายินยอมหรือไม่ คุณพ่อจะต้องยื่นเรื่องต่อศาล เพื่อให้ศาลมีคำพิพากษาให้รับรองบุตรเสียก่อน จากนั้นจึงนำคำพิพากษาของศาลไปแสดงต่อเจ้าหน้าที่เพื่อดำเนินการจดทะเบียนรับรองบุตรต่อไปค่ะ
2. ลูกใช้นามสกุลพ่อได้ไหม ถ้าพ่อไม่รับรองบุตร ?
แม่ C กับพ่อ D ไม่ได้จดทะเบียนสมรสกัน และพ่อ D ก็ไม่ยอมจดทะเบียนรับรองบุตร ด้วย
คำตอบ: ลูกใช้นามสกุลพ่อไม่ได้ค่ะ ในกรณีนี้ลูกจะยังไม่ถือเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของบิดา ทำให้ไม่สามารถใช้นามสกุลของพ่อได้ตามปกติ เว้นแต่ว่าแม่ C จะดำเนินการฟ้องร้องต่อศาลเพื่อขอให้ศาลมีคำสั่งให้ลูกเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของบิดา หากศาลมีคำสั่งดังกล่าว ลูกจึงจะมีสิทธิใช้นามสกุลของบิดาได้ และได้รับสิทธิอื่นๆ เช่นกัน แต่กระบวนการนี้อาจใช้เวลาและมีขั้นตอนทางกฎหมายเข้ามาเกี่ยวข้องค่ะ
3. ไม่ทราบว่าใครเป็นพ่อ ลูกใช้นามสกุลใคร?
แม่ E มีบุตร แต่ไม่ทราบหรือไม่ปรากฏข้อมูลว่าใครคือบิดาของบุตร
คำตอบ: ในกรณีนี้ ลูกจะใช้นามสกุลของแม่ค่ะ เพราะลูกจะถือว่าเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของแม่เพียงคนเดียว และลูกมีสิทธิและหน้าที่ทุกอย่างที่เกี่ยวข้องกับแม่ได้อย่างสมบูรณ์ เช่น สิทธิในการรับมรดกจากแม่ หรือสิทธิที่จะได้รับการเลี้ยงดูจากแม่นั่นเองค่ะ
4. คุณแม่เลี้ยงเดี่ยวแจ้งเกิดลูก ไม่ระบุชื่อพ่อได้ไหม?
สำหรับคุณแม่ที่ไม่ได้จดทะเบียนสมรส หรือไม่สามารถระบุชื่อพ่อของลูกได้ คุณแม่สบายใจได้เลยค่ะว่า สามารถแจ้งเกิดลูกโดยไม่ระบุชื่อพ่อในใบเกิดได้
ตามกฎหมายแล้ว ถ้าพ่อแม่ไม่ได้จดทะเบียนสมรสกัน หรือไม่สามารถระบุชื่อพ่อได้ ถือว่าลูกเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของแม่เพียงฝ่ายเดียว ดังนั้น การเว้นว่างช่องชื่อพ่อในใบเกิดไว้ก่อนเป็นสิ่งที่ทำได้ และสามารถเพิ่มชื่อพ่อเข้าไปภายหลังได้หากต้องการค่ะ
ขั้นตอนการแจ้งเกิดโดยไม่ระบุชื่อพ่อ
เมื่อคุณแม่ต้องการแจ้งเกิดลูกโดยไม่ระบุชื่อพ่อ สิ่งที่ต้องเตรียม คือ
- สำเนาบัตรประชาชนของคุณแม่
- เอกสารระบุความประสงค์ โดยคุณแม่ต้องเขียนระบุในสำเนาบัตรประชาชนว่า “ขอยืนยันว่าไม่ระบุชื่อบิดาในการแจ้งเกิด”
- หลังจากแจ้งเกิดเรียบร้อยแล้ว ก็นำชื่อลูกเข้าทะเบียนบ้านได้เลยค่ะ
หากต้องการเพิ่มชื่อพ่อภายหลังทำอย่างไร?
ในอนาคต หากคุณแม่หรือลูกต้องการระบุชื่อพ่อในใบเกิด จะมีขั้นตอนเพิ่มเติมดังนี้
- เอกสารตรวจ DNA: เจ้าหน้าที่จะขอเอกสารผลการตรวจ DNA จากสถาบันที่เชื่อถือได้ เพื่อยืนยันความสัมพันธ์ความเป็นพ่อลูก
- คำพิพากษาจากศาล: หรืออาจใช้เอกสารคำพิพากษาจากศาลที่ระบุให้พ่อจดทะเบียนรับรองบุตรได้
5. แม่จดทะเบียนสมรสแต่ไม่ได้เปลี่ยนนามสกุล ลูกใช้นามสกุลแม่ได้ไหม?
ถึงแม้ว่าแม่จะจดทะเบียนสมรส แต่ไม่ได้เปลี่ยนไปใช้นามสกุลสามี (ยังคงใช้นามสกุลเดิมของตัวเอง) ลูกสามารถใช้นามสกุลของแม่ได้ค่ะ
ตามกฎหมาย เมื่อบิดามารดาจดทะเบียนสมรสกัน บุตรมีสิทธิใช้นามสกุลของบิดา หรือนามสกุลของมารดาคนใดคนหนึ่งก็ได้ ขึ้นอยู่กับการตกลงกันของพ่อแม่ในตอนแจ้งเกิดค่ะ
ในกรณีที่พ่อแม่ไม่ได้จดทะเบียนสมรสกัน แต่หากพ่อจดทะเบียนรับรองบุตร นอกจากลูกจะมีสิทธิใช้นามสกุลพ่อได้แล้ว ยังจะมีสิทธิในการรับมรดกของพ่อ สิทธิในการได้รับค่าอุปการะเลี้ยงดูจากพ่อ และหากพ่อเป็นข้าราชการหรือมีสวัสดิการที่เกี่ยวข้อง ลูกสามารถรับสิทธิประโยชน์เหล่านั้นได้ เช่น เงินบำเหน็จบำนาญ การรักษาพยาบาล หรือสวัสดิการอื่นๆ อีกด้วย
ที่มา: มูลนิธิหมอชาวบ้าน
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
ไขข้อสงสัย ตายแล้วมรดกเป็นของใคร ถ้าไม่มีพินัยกรรม ลูกนอกสมรสได้ไหม
เบิกค่าคลอดบุตรประกันสังคม ได้ไหม ถ้าพ่อแม่ ไม่ได้จดทะเบียนสมรส ??!! ฟังชัด ๆ จากประสบการณ์คุณแม่
อยากหย่า แต่สงสารลูก ทำยังไงดี ทางแยกที่แสนเจ็บปวดของหัวใจพ่อแม่
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
