พัฒนาการด้านร่างกาย : 100 เรื่องพ่อแม่ต้องรู้ก่อนลูก 1 ขวบ

พัฒนาการทารก (Development of Infancy) คือ ความเปลี่ยนแปลง หรือการเจริญเติบโตเกี่ยวกับด้านต่าง ๆ ของทารก โดยเริ่มตั้งแต่แรกคลอด จนถึงช่วงที่เริ่มเดินได้ ซึ่งครอบคลุมช่วงเวลาทั้งสิ้น 12 เดือน ทารกเปลี่ยนแปลง และมี พัฒนาการด้านร่างกาย ทุกเดือน โดยพัฒนาการของทารกจะเปลี่ยนแปลง แตกต่างกันไปตามช่วงเวลาของแต่ละคน ทั้งทางด้านสัดส่วน และปฏิกิริยาการรับรู้ ทารกบางคนอาจพูดคำแรกได้เมื่ออายุ 8 เดือน ในขณะที่ทารกคนอื่นจะเริ่มพูดเมื่ออายุครบ 1 ขวบ ทั้งนี้ พัฒนาการด้านต่าง ๆ ของทารกแบ่งออกเป็น 3 ด้าน ได้แก่ พัฒนาการทางร่างกาย พัฒนาการทางสติปัญญา และภาษา และพัฒนาการด้านสังคม

เด็กวัยแรกเกิด - 1 ปี เป็นวัยที่มีพัฒนาการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว จากเด็กแรกเกิด ที่ยังไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ต้องอาศัยพ่อแม่ เป็นผู้ดูแลช่วยเหลืออย่างใกล้ชิด จนกระทั่งอายุ 1 ปี เด็กสามารถบอกความต้องการง่าย ๆ เดินเตาะแตะได้

ดังนั้นวัยนี้เป็นวัยที่มีความสำคัญในด้านพัฒนาการทุกด้าน ได้แก่ กล้ามเนื้อมัดใหญ่ กล้ามเนื้อ มัดเล็ก ภาษา การสื่อความหมาย และ การช่วยเหลือตนเอง ผู้ปกครองสามารถติดตามพัฒนาการของบุตรหลาน ได้จากสมุดบันทึกสุขภาพแม่ และเด็กว่าบุตรหลานของท่านมีพัฒนาการสมวัย หรือไม่

อายุและพัฒนาการตามวัย

ช่วงอายุ : แรกเกิด - 1 เดือน

พัฒนาการตามวัย 

1. เริ่มมองหน้า และมีการสบตา
2. ตอบสนองต่อเสียงพูด ทำเสียในลำคอ
3. เคลื่อนไหวแขน - ขา ทั้ง 2 ข้าง

วิธีการส่งเสริมพัฒนาการ

1. อุ้มให้หน้าลูกอยู่ในระดับเดียวกับหน้าแม่ ยิ้ม พูดคุยกับลูกบ่อย ๆ
2. ให้ลูกนอนหงายเพื่อให้ลูกสามารถเคลื่อนไหว แขน - ขา ได้อย่างอิสระ
3. ใช้นิ้วสัมผัสฝ่ามือลูก ไม่ควรใส่ถุงมือตลอดเวลา เพื่อฝึกให้ลูกได้ใช้มือ

ช่วงอายุ : 1 เดือน - 2 เดือน

พัฒนาการตามวัย

1. เริ่มยิ้มตอบ ยิ้มทัก
2. ทำเสียงอือ อา สนใจฟัง และมองหาเสียง
3. มองตามสิ่งที่เคลื่อนไหวได้ 180 องศา
4. ชันคอในท่าคว่ำได้ 45 องศา

วิธีการส่งเสริมพัฒนาการ

1. อุ้มลูกหันหน้าเข้าหาแม่พูดคุย มองหันสบตาเอียงหน้าไป - มา ช้า ๆ เพื่อให้ลูกมองตาม
2. ขณะตื่นจัดให้ลูกอยู่ในท่าคว่ำ พูดคุย ส่งเสียง และเขย่าของเล่นที่มี เสียงเหนือศีรษะ เพื่อให้ลูกสนใจเงยหน้ามอง

ช่วงอายุ : 3 เดือน - 4 เดือน

พัฒนาการตามวัย

1. ทักทายคนคุ้นเคย
2. หันหาเสียง หัวเราะ ส่งเสียงอ้อแอ้ตอบรับ
3. เอามือมาจับกัน
4. ในท่าคว่ำ ใช้ท่อนแขนยัน ชูคอได้ 90 องศา

วิธีการส่งเสริมพัฒนาการ 

1. ทักทาย เรียกชื่อลูก พูดคุยเล่นสัมผัส กับลูกบ่อย ๆ
2. ใช้นิ้วหัวแม่มือ ของแม่ให้ลูกจับด้วยมือทั้ง 2 ข้าง
3. เขย่าของเล่นที่มีสีสันสดใส และมีเสียงให้ลูกมองตาม
4. ขณะตื่น จัดให้ลูกอยู่ในท่านอนคว่ำ พูดคุย ส่งเสียง และเขย่าของเล่นที่มีเสียง เหนือศีรษะ เพื่อให้ลูกสนใจเงยหน้ามอง

ช่วงอายุ : 5 เดือน - 6 เดือน

พัฒนาการตามวัย

1. แสดงอารมณ์ และท่าทาง เช่น ดีใจ ขัดใจ
2. จำหน้าพ่อ แม่ ได้
3. หันตามเสียงเรียกชื่อ ส่งเสียง สูง ๆ ต่ำ ๆ
4. คว้ำของมือเดียว สลับมือถือของได้
5. เริ่มพลิกคว่ำ พลิกหงาย คืบ

วิธีการส่งเสริมพัฒนาการ

1. ยิ้มแย้ม พูดคุยกับลูกในทิศทางต่าง ๆ ฝึกให้ลูกตอบสนองต่อเสียง
2. พูดในสิ่งที่กำลังทำกับลูก เช่น อาบน้ำ, กินนม
3. หาของเล่นสีสันสดใสให้ลูกคว้าเล่น
4. จัดที่ปลอดภัยให้ลูกได้พลิกค่ำ พลิกหงาย และคืบอย่างอิสระ โดยพ่อแม่ ใช้เสียง หรือ ของเล่นสีสดใส เพื่อกระตุ้นความสนใจ

ช่วงอายุ : 7 เดือน - 8 เดือน

พัฒนาการตามวัย

1. กลัวคนแปลกหน้า รู้สึกผูกพัน ติดคนเลี้ยงดู
2. ชูมือให้อุ้ม
3. ทำเสียงพยางค์เดียว เช่น จ๊ะ ป๊ะ หม่ำ
4. หันหาเสียงเรียกได้ถูกต้อง
5. มองตามของที่ตก
6. ถือของมือละชิ้น
7. นั่งทรงตัวได้เองโดยไม่ต้องใช้มือยันพื้น

วิธีการส่งเสริมพัฒนาการ

1. อุ้มลูกไว้ให้รู้สึกอุ่นใจ ขณะพบปะกับคนอื่น และให้เวลาลูกทำความคุ้นเคย
2. บอก หรือทำท่าจะอุ้มให้ลูกรู้ทุกครั้ง
3. พูดถึงสิ่งที่กำลังทำกับลูก หรือสิ่งที่ลูกกำลังสนใจ เช่น หม่ำ ๆ ขณะพูดคุยกับลูกต้องเรียกชื่อลูกทุกครั้ง
4. อ่านหนังสือกับลูก ชี้ภาพประกอบ
5. อุ้มลูกในท่านั่ง ถือของเล่นหรือผ้าที่มีสีสันสดใส ปล่อยของเล่นให้ตกลง เพื่อเป็นการกระตุ้นให้ลูกมองตามของที่ตก
6. เปิดโอกาสให้ลูกหยิบของเล่นขนาดพอดีมือ
7. อุ้มลูกให้น้อยลง ปล่อยให้ลูกนั่งเล่นของเล่น โดยมีพ่อ - แม่ คอยเล่นด้วย
8. ฝึกให้นั่งได้อย่างมั่นคง ฝึกให้ลูกเอี้ยวตัว เพื่อคว้าของจากหลายทิศทาง

ช่วงอายุ : 9 เดือน - 10 เดือน

พัฒนาการตามวัย

1. เล่นจ๊ะเอ๋ ปรบมือ มองหาของที่ซ่อนอยู่
2. หยิบอาหารกินเองด้วยมือ
3. ใช้ท่าทาง หรือบอกความต้องการ
4. ฟังรู้ภาษา เข้าใจสีหน้าท่าทาง และตอบสนอง
5. ส่งเสียงหลายพยางค์ เช่น หม่ำ ๆ จ๊ะจ๋า
6. ใช้นิ้วชี้ และนิ้วหัวแม่มือหยิบของ
7. คลาน เกาะยืน และเหนี่ยวตัวลุกขึ้นยืน จากท่านั่ง

วิธีการส่งเสริมพัฒนาการ

1. เล่นจ๊ะเอ๋ ร้องเพลง ทำท่าทางต่าง ๆ และเล่นปรบมือกับลูกบ่อย ๆ
2. ฝึกให้ลูกใช้นิ้วหยิบของชิ้นเล็ก ๆ ที่อ่อนนุ่มเข้าปากเอง เช่น ข้าวสุก ฟักทองต้ม
3. สอนให้ลูกแสดงท่าทาง เช่น ชี้มือ เวลาอยากได้สิ่งของ
4. พูดคุย โต้ตอบกับลูกด้วยน้ำเสียงที่นุ่มนวล
5. จัดพื้นที่ให้ลูกคลาน และเกาะยืนอย่างปลอดภัย
6. กระตุ้นให้ลูกยืนจากท่านั่ง โดยวางของเล่นที่ลูกสนใจบนเก้าอี้ เพื่อกระตุ้นให้ลูกรู้จักการเหนี่ยวตัวลุกขึ้นยืนเพื่อหยิบของ

ช่วงอายุ : 11 เดือน - 12 เดือน

พัฒนาการตามวัย

1. เลียนแบบท่าทางต่าง ๆ เช่น ไหว้ โบกมือลา หอมแก้ม โยกตัวตามจังหวะเพลง
2. ดื่มน้ำจากถ้วยโดยต้องช่วยเหลือ
3. พูดได้ 1 คำ อย่างมีความหมาย เข้าใจเสียงห้าม และหยุดทำ
4. ถือสิ่งของที่มีขนาดพอดีมือ แล้วนำมาเคาะกัน
5. ยืนเองได้ชั่วครู่ หรือตั้งไข่

วิธีการส่งเสริมพัฒนาการ

1. เป็นตัวอย่างสอนให้ลูกเลียนแบบท่าทางต่าง ๆ เช่น ไหว้ โบกมือ และชมเชย เมื่อลูกทำสิ่งนั้น ๆ ได้
2. สิ่งของ หรือพฤติกรรมใด ที่ลูกไม่ควรทำ ควรห้ามทุกครั้ง
3. ให้ลูกถือของมือละชิ้น แล้วนำมาเคาะกัน โดยแม่ทำให้ดูเป็นตัวอย่าง
4. จัดสถานที่ปลอดภัยเพื่อให้หัดยืด โดยพ่อแม่ควรดูแลลูกอย่างใกล้ชิด และคอยให้กำลังใจ

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก จำเป็นจะต้องทำด้วยความรัก และความเอาใจใส่ และทำอย่างต่อเนื่อง สม่ำเสมอ ควรดูแลเรื่องความปลอดภัยด้วยเช่นกัน

ที่มา : คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร

บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ :

การจัดห้องนอนให้ลูกน้อย หลับสนิท หลับสบาย และเสริมสร้างพัฒนาการ

รีวิว ของเล่น6-12เดือน เสริมสร้างพัฒนาการสำหรับลูกน้อย