สอนลูกเรื่อง Mind Map มีประโยชน์อย่างไร ส่งผลอย่างไรกับ EF

คุณพ่อคุณแม่หลาย ๆ ท่านคงรู้จัก EF กันมาบ้างแล้ว คุณแม่ทราบหรือไม่ว่าการ สอนลูกเรื่อง Mind map เป็นอีกหนึ่งกระบวนการที่เสริมสร้างทักษะ EF ให้กับลูกน้อย สำหรับคุณพ่อคุณแม่ท่านใดที่ยังไม่ทราบว่า EF คืออะไร วันนี้ theAsianparent Thailand ขอนำบทความเกี่ยวกับ EF และการสอนลูกเรื่อง Mind map ส่งผลอะไรกับ EF มาฝากคุณพ่อคุณแม่กันค่ะ

EF คืออะไร

EF (Executive Functions) เป็นกระบวนการทางความคิด (Mental process) ในสมองส่วนหน้าซึ่งเกี่ยวข้องกับกระบวนการคิด ความรู้สึก และการกระทำ เช่น การยั้งใจคิดไตร่ตรอง การควบคุมอารมณ์ การยืดหยุ่นทางความคิด การตั้งเป้าหมาย วางแผน ความมุ่งมั่น การจดจำและเรียกใช้ข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพ การจัดลำดับความสำคัญของเรื่องต่าง ๆ และการทำสิ่งต่าง ๆ อย่างเป็นขั้นเป็นตอนจนบรรลุความสำเร็จ ซึ่งเป็นทักษะที่มนุษย์เราทุกคนต้องใช้ มีความสำคัญต่อทั้งความสำเร็จในการเรียน การทำงาน รวมทั้งการมีชีวิตครอบครัว ทักษะ EF นี้นักวิชาการระดับโลกชี้แล้วว่ามีความสำคัญกว่า IQ ทั้งนี้ EF จึงมีอิทธิพลต่อความสำเร็จของชีวิตในอนาคตของเด็ก ซึ่งมีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับสมอง การเลี้ยงลูกจึงต้องใส่ใจเรื่อง EF ด้วยเช่นกัน

16 วิธีพัฒนา EF

ในการที่จะพัฒนา ทักษะ EF ให้กับลูกนั้น คุณพ่อคุณแม่เองก็มีบทบาทสำคัญเป็นอย่างมาก เรามาดู 16 วิธีพัฒนา EF ช่วยลูกฉลาด เพิ่มทักษะสมอง เพื่อชีวิตที่สำเร็จให้แก่ลูก  ซึ่งสามารถทำได้ตามแนวทางดังนี้

1. ทำให้เด็กรู้สึกผูกพัน และไว้วางใจในตัวคุณพ่อคุณแม่หรือคุณครู
2. สร้างสภาพแวดล้อมให้สงบ สะอาด และปลอดภัย อาจจะมีหนังสือ หรือของเล่น เพื่อช่วยกระตุ้นการเรียนรู้
3. สร้างโอกาสเรียนรู้ด้วยการลงมือทำ
4. ให้ลูกกินอิ่ม และนอนหลับอย่างเพียงพอ
5. ให้ลูกออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
6. ฝึกให้เด็กรู้จักการอดทน รอคอย
7. ส่งเสริมให้เด็กทำงานจนเสร็จ
8. ฝึกให้เด็ก ๆ ทำงานบ้านเล็ก ๆ น้อย ๆ
9. สอนให้ลูกรู้จักคิดก่อนตอบ คิดก่อนทำ
10. สอนให้เด็กรู้จักควบคุมและจัดการอารมณ์ตัวเอง
11. สอนให้เด็กพึ่งพาตัวเองตามวัย
12. สอนให้เด็กรู้จักจัดการความเครียด
13. หมั่นเล่านิทานให้ลูกฟัง โดยเลือกเรื่องราวที่ใกล้ตัวเด็ก และเป็นเรื่องเดียวกัน ไม่ได้แยกเป็นตอนสั้น ๆ
14. พาลูกออกไปเรียนรู้นอกสถานที่ เพราะเมื่อสภาพแวดล้อมเปลี่ยนจากเดิม จะกระตุ้นให้เด็กคิดด้วยสมองส่วนหน้ามากขึ้น
15. เลือกของเล่นหรือเกมที่ต้องใช้สมาธิและความจำ เช่น ตัวต่อเลโก้ ครอสเวิร์ด หรือหมากฮอส เป็นต้น
16. สนับสนุนกิจกรรมเสริมทักษะ เช่น ดนตรี กีฬา งานศิลปะ ก็นับเป็นกิจกรรมที่ฝึกเชิงบริหารที่ดี ต้องใช้สมาธิ ทำงานอย่างเป็นลำดับขั้นตอน

Executive Functions หรือ EF มีองค์ประกอบหลักอยู่ 3 ข้อคือ

• การยั้งคิด (Inhibitory control) คือ การรู้จักควบคุมตนเองมีความยั้งคิดไตร่ตรองตั้งใจจดจ่อในการทำงานและเป้าหมายให้สำเร็จ
• ความจำเพื่อนำมาใช้งาน (working memory) คือ ความจำที่พร้อมใช้และใช้ทำงานจริง ๆ ไม่ใช่แค่จำได้แต่ไม่สามารถนำมาประยุกต์ใช้งานในชีวิตประจำวันได้
• การยืดหยุ่นทางความคิด (cognitive flexibility) คือ การรู้จักการคิดวิเคราะห์อย่างยืดหยุ่น สามารถปรับเปลี่ยนตัวแปรและกระบวนการต่าง ๆ เพื่อไปให้ถึงเป้าหมายได้ในที่สุด
  และยังมีองค์ประกอบร่วม ของ EF อันเป็นทักษะที่สำคัญอื่น ๆ ได้แก่ การควบคุมอารมณ์ การวางแผนจัดระบบดำเนินการ การริเริ่มลงมือทำ การจดจ่อใส่ใจ การมุ่งเป้าหมาย และการติดตามประเมินตนเอง ซึ่งทักษะต่าง ๆ เหล่านี้จะต้องมีการฝึกฝนและสั่งสอนกันตั้งแต่วัยเด็กเล็ก เช่น ปฐมวัยเพราะหากเลยวัยนี้ไปแล้วการสอนจะทำได้ยากมากขึ้นค่ะ

อย่างที่กล่าวไปข้างต้นค่ะว่า EF หรือกระบวนความคิดนั้นมีองค์ประกอบหลักอยู่ 3 ข้อ โดยหนึ่งในองค์ประกอบดังกล่าวมีการนำเอา ความจำเพื่อนำมาใช้งาน ซึ่งถือว่าสอดคล้องกับเทคนิค Mind map นั่นเองค่ะ

Mind Map  คืออะไร

Mind map หรือ แผนผังความคิด คือ เครื่องมือในการช่วยคิดและจดบันทึก ที่สอดคล้องกับการทำงานของสมองมนุษย์ ใช้เพื่อถ่ายทอดความคิด หรือข้อมูลออกมาเป็นแผนภาพ (Visual Tools) แบบเป็นรัศมี โดยมีหัวข้อหลักหรือเรื่องที่สนใจเป็นจุดศูนย์กลาง แล้วแตกประเด็นเป็นหัวข้อย่อยออกไปรอบ ๆ โดยใช้เทคนิคการเชื่อมโยงด้วย ภาพ สี และเส้น เป็นโครงสร้างตามลำดับชั้นออกไปเรื่อยๆอย่างสอดคล้องกัน

แผนผังความคิด หรือ Mind map เป็นเทคนิคการคิดที่สอดคล้องกับการทำงานตามธรรมชาติของสมองมนุษย์ ซึ่งมีลักษณะการคิดเป็นรัศมี คล้ายกับรูปแบบของเซลสมอง จึงเป็นเหมือนกุญแจทองคำที่จะช่วยนำไปสู่การใช้ศักยภาพของสมองอย่างเต็มประสิทธิภาพ อีกทั้งช่วยเพิ่มสมรรถนะในการคิด เชื่อมโยงความคิด

Mind Map ช่วยเสริม EF อย่างไร

อย่างที่ได้กล่าวว่าองค์ประกอบหลักของ EF คือการนำเอาความจำมาใช้ประโยนช์ ในส่วนนี้คุณพ่อคุณแม่คงพอจะทราบอยู่แล้วว่าเด็ก ๆ นั้นเรียนรู้และจดจำภาพได้มากกว่าตัวหนังสือ ฉะนั้นแล้วการที่คุณพ่อคุณแม่จะนำเอา Mind map มาเป็นอีกหนึ่งตัวช่วยในการสอนเรื่องต่าง ๆ ให้กับเด็ก ๆ จึงเป็นเรื่องที่ดีมาก ๆ ค่ะ

แล้วจะทำอย่างไร? จะนำเอา Mind map สอนลูกอย่างไร? จุดนี้คุณพ่อคุณแม่อาจจะเริ่มจากสิ่งง่าย ๆ ได้ค่ะ โดยคุณพ่อคุณแม่อาจจะวาด Mind map เรื่องง่าย ๆ เพื่อทดสอบความจำและเป็นอีกหนึ่งตัวช่วยในการพัฒนาความจำให้กับเด็ก ๆ ได้ดีค่ะ ยกตัวอย่างเช่น คุณพ่อคุณแม่อาจจะทำ Mind map เกี่ยวกับสัตว์ โดยทำการแยกประเภทและวาดรูป เช่น สัตว์บก สัตว์น้ำ จากนั้นระบายสีลงไป เพื่อให้เด็ก ๆ ได้สนุกกับจินตนาการของพวกเขาเมื่อได้ดูแผนผังที่คุณพ่อคุณแม่ทำ

หลังจากที่เด็ก ๆ ได้เรียนรู้กับ Mind map ที่คุณพ่อคุณแม่ได้ทำแล้ว ครั้งนี้อาจจะเริ่มสอนให้พวกเขาทำ Mind map โดยคุณพ่อคุณแม่อาจจะให้โจทย์เหมือนที่เคยสอนไปก็ได้ ซึ่งกิจกรรมนี้จะช่วยเสริมสร้างความคิดและทักษะความจำของพวกเขาเป็นอย่างมากเลยค่ะ

Source : 1 , 2

บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ

ฝึกลูกให้ฉลาดคิด กับ 5 เหตุผลของสิ่งต่าง ๆ โดยใช้ทักษะ Executive Functions

วิธีการเล่นให้เป็นประโยชน์ การเล่นเพิ่มพัฒนาการ ทักษะของเด็ก เล่นอย่างไรให้ดี?

เครื่องดนตรีเด็กเล่นได้ ฝึกเพิ่มทักษะ ลูกให้ลูกเป็นอัจฉริยะด้านดนตรี เริ่ด!