คู่มือการนวดขณะตั้งครรภ์จนถึงระยะคลอด

การนวดในระยะตั้งครรภ์จนถึงระยะคลอดนั้นมีวัตถุประสงค์เพื่อการผ่อนคลาย วิธีการนวดหลัง เพิ่มการไหลเวียนของเลือด ลดการปวดเมื่อย แต่ไม่ใช่การบำบัดหรือรักษาอาการ ทั้งนี้ก็เพื่อให้ว่าที่คุณแม่รู้สึกว่าได้พัก และสบายตัวมากขึ้น

เมื่ออายุครรภ์มากขึ้นน้ำหนักย่อมเพิ่มมากขึ้นด้วยเช่นกัน ว่าที่คุณแม่จะรู้สึกไม่คล่องตัว ปวดเมื่อยตามหลัง และแขนขา ดังนั้นควรเรียนรู้การนวดด้วยตนเองในบางท่า และได้รับการนวดโดยผู้ดูแลในบางท่าที่นวดด้วยตนเองไม่ได้

การเตรียมตัวของผู้นวด หรือผู้ดูแล

1. ผู้นวดควรบริหารแขน ข้อมือ ฝ่ามือ และนิ้วมือของตนเองบ่อย ๆ เพื่อให้แขนมีกำลัง และการนวดมีน้ำหนัก เช่น การหมุนแขน เหวี่ยงแขน เกร็งแขนเหมือนยกของหนัก บีบนวดกล้ามเนื้อแขนด้วยตนเอง สะบัดข้อมือ ประกบมือบีบกันเอง บิดผ้าขนหนู หรือยันนิ้วโป้งกับขอบโต๊ะ
2. ผู้นวดไม่ควรไว้เล็บยาว และไม่ควรสวมแหวน
3. ควรได้รับการฝึกฝนเป็นประจำ

เทคนิคการนวดระหว่างตั้งครรภ์

วิธีการนวดหลัง วิธีการต่าง ๆ ของการนวด

1. การใช้ปลายนิ้วกด หรือเคาะเบา ๆ คล้าย ๆ เม็ดฝนตกลงมา โดยปลายนิ้วลูบ กดนวดเบา ๆ ขึ้นลง
2. การนวดโดยใช้ฝ่ามือลูบ เป็นการสัมผัสที่เพิ่มน้ำหนัก มากกว่าวิธีการที่ 1 คล้าย ๆ กับการรีดผ้า
3. การนวดโดยให้ฝ่ามือกด ใช้ฝ่ามือทั้ง 2 ข้างกดลงไปให้มีน้ำหนักโดยกดสลับมือเหมือนการเดิน
4. การนวดโดยใช้นิ้วหัวแม่มือกดลึก
5. การนวดโดยใช้มือบีบกล้ามเนื้อสลับปล่อย

อ่านวิธีการนวดส่วนต่าง ๆ ในหน้าถัดไป>>>

การนวดหลัง หรือการนวดส่วนต่าง ๆ ทางด้านหลัง

ในท่านั่ง

1. ว่าที่คุณแม่นั่งคุกเข่า โน้มตัวไปข้างหน้า ซบหน้ากับหมอนแยกเข่าออกจากกันปลายเท้าชี้เข้าหากัน หรือนั่งคร่อมเก้าอี้หันหน้าซบบนพนักพิง ผู้ดูแลนั่งคุกเข่าอยู่ด้านหลังในท่าหลังตรง

2. วางฝ่ามือทาบบริเวณส่วนปลายของกระดูกสันหลัง ให้สันมืออยู่ใกล้กับกระดูกก้นกบมากที่สุด แล้วใช้แรงจากฝ่ามือกดเดินสลับซ้ายและขวาเบา ๆ ขณะที่มดลูกมีการหดรัดตัวกดจากก้นกบไปตามแนวข้างกระดูกสันหลัง จนถึงส่วนบน

บริเวณกล้ามเนื้อสะบักและไหล่หรือใช่ฝ่ามือลูบขึ้นลงไปตามแนวเดิม แต่การลูบต้องให้มีน้ำหนัก หรือใช้นิ้วกดลึก หรือกดคลึงตามแนวเดิม

วิธีการนวดก้นกบ

ในระยะคลอดบริเวณที่ต้องได้รับการนวดคือก้นกบ เนื่องจากมีเส้นประสาทรับความรู้สึกผ่านก้นกบ และหลังส่วนล่าง ว่าที่คุณม่จะปวดบริเวณนี้มากควรนวดในช่วงที่มีการหดรัดตัวของมดลูก และหยุดนวดในช่วงพัก จังหวะการนวดควรสอดคล้องกับจังหวะการหายใจ บางคนไม่ชอบการนวดแบบกดลึกวิธีที่ดีที่สุดคือ ขณะนวดต้องถามอาการและถามถึงความรู้สึกผ่อนคลายจากหญิงตั้งครรภ์ไปด้วย ควรฝึกหายใจไปพร้อมกัน

การนวดหลังในท่านั่งคล้ายนอนคว่ำ ผู้นวดอยู่ทางสะโพกหรืออยู่ด้านข้าง ควรมีหมอนหนุนตั้งแต่ช่วงอกจนถึงศีรษะหรือใต้เข่าและระหว่างเข่า

ฝึกให้คุณสามีช่วยนวดกดจุดสะท้อนเท้าให้กับคุณภรรยาที่ตั้งครรภ์

อ่านวิธีการนวดในท่านอนคว่ำและท่านอนตะแคงในหน้าถัดไป>>>

ในท่านอนตะแคง

ว่าที่คุณแม่นอนตะแคง ในลักษณะขาล่างเหยียดตรง ขาบนงอเล็กน้อยมีหมอนสอดระหว่างขา หรือรองรับตลอดเข่าจนถึงเท้า ผู้ดูแลนั่งด้านหลังผู้ตั้งครรภ์เพื่อนวดหลัง หรือสะโพก นวดหลังท่านอนตะแคง โดยใช้ฝ่ามือคลึงหรือลูบจากสะโพกไปถึงไหล่ โดยฝ่ามืออยู่ข้างแนวกระดูกสันหลัง นวดไปตามแนวยาวของลำตัว จนถึงสะบักหรือไหล่หรือใช้นิ้วกดคลึงตามแนวเดิม หรือถ้าผู้ตั้งครรภ์ชอบการนวดแบบลงน้ำหนักมากให้ใช้การนวดแบบกดลึก ใช้นิ้วหัวแม่มือกดลงไปตรง ๆ นิ่ง ๆ นานประมาณ 10 วินาที จึงย้ายตำแหน่งให้ทั่วบริเวณตามแนวเดิมทำอีกข้างหนึ่งเมื่อผู้ตั้งครรภ์พลิกตะแคงเปลี่ยนท่าให้

การนวดขาส่วนบน น่อง และเท้า

วิธีการนวดในท่านอนคว่ำ

1. นั่งบนเก้าอี้ หรือนั่งกับพื้นด้วยท่าที่สบาย แยกขา ผู้ดูแลยืนหรือนั่งคุกเข่าตรงหน้า ใช้ฝ่ามือ 2 ข้างกดนวดเดินสลับมือจากเข่า มายังต้นขาด้านในถึงขาหนีบทำซ้ำเป็นจังหวะให้สอดคล้องกับจังหวะการหายใจ

2. กรณีที่มีอาการของตะคริว ให้วางเท้าข้างหนึ่งบนตักผู้ดูแล ผู้ดูแลช่วยผลักปลายเท้าเข้าหาตัวว่าที่คุณแม่ แล้วใช้มือนวดคลึงหลังเท้า ข้างเท้า และข้อเท้าเบา ๆ ในระยะคลอดการนวดเท้ามีประโยชน์มาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งการนวดบริเวณ ส้นเท้า และเอ็นร้อยหวาย เพราะมีผลต่ออวัยวะเพศและมดลูกด้วย นอกจากนั้นการนวดแบบกดลึกที่อุ้งเท้าบริเวณฐานกระดูกข้อเท้า สามารถช่วยบรรเทาความ เจ็บปวดได้ด้วย ถ้านวดถูกจุด

ขอบคุณ หนังสือคู่มือการมีส่วนร่วมของสามีหรือญาติในการเฝ้าคลอด กรมอนามัย

คู่มือคุณแม่มือใหม่ควรและไม่ควรทำอะไรบ้าง