แมงกะพรุน มีพิษต่อยทำอย่างไรดี ? พร้อมวิธีการปฐมพยาบาลที่ถูกวิธี

ใครที่ชื่นชอบในการไปทะเล ชอบเล่นน้ำทะเลอยู่บ่อย ๆ และสิ่งที่เลี่ยงไม่ได้เลยคือ แมงกะพรุน หากโดนพิษของแมงกะพรุนแล้ว ควรทำอย่างไร วันนี้เรามีคำตอบ

แมงกะพรุน คือสัตว์ประเภทไหน ?

แมงกะพรุน ภาษาอังกฤษ Jellyfish เป็นสัตว์ที่อยู่ในประเภทสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ลำตัวมีลักษณะใส นิ่ม มีโพรงสำหรับทางเดินอาหาร มีเข็มพิษไว้ป้องกันอันตราย และจับเหยื่อเมื่อโตเต็มวัย สามารถพบแมงกะพรุนได้ทั่วโลก

สายพันธุ์ของแมงกะพรุนมีอะไรบ้าง ?

• แมงกะพรุนสายน้ำไหล ในต่างประเทศ พบที่ยุโรป และสหรัฐอเมริกา ในประเทศไทยพบในลำน้ำแข็ง อำเภอเขาค้อ จ.เพชรบูรณ์
• แมงกะพรุนสายน้ำนิ่ง พบในเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์ จ.ลพบุรี , จ.กรุงเทพฯ , แม่น้ำโขง ที่ จ.หนองคาย , จ.เลย , จ.มุกดาหาร
• Craspedacusta iseana  สายพันธุ์นี้จะพบในประเทศญี่ปุ่น

บทความที่เกี่ยวข้อง : สัตว์มีพิษกัด ต้องทำอย่างไร สอนวิธีปฐมพยาบาล และ สอนลูกน้อยให้รู้จักสัตว์ร้าย

แมงกะพรุนมีพิษทุกชนิดหรือไม่ ?

แมงกะพรุนมีหลายชนิด และไม่ได้มีพิษทุกชนิด แมงกะพรุนที่พิษรุนแรงที่สุด คือ แมงกะพรุนไฟ ซึ่งมีลักษณะสีแดงคล้ำ พิษของแมงกะพรุน จะอยู่ที่กระเปาะ ซึ่งมีสารที่มีฤทธิ์ทำลายเซลล์ และเนื้อเยื่อ กระเปาะพิษนี้จะอยู่ที่หนวดของแมงกะพรุน

พิษของแมงกะพรุนทำให้เกิดอาการอะไรบ้าง? โดนแมงกะพรุน

โดยทั่วไป อาการที่โดนแมงกะพรุนต่อย จะมีอาการ ได้แก่ ปวดแสบปวดร้อนรุนแรง 1 ชั่วโมงแรกจะคันตามผิวหนัง หรือมีร่องรอยของหนวดแมงกะพรุนอยู่ที่บริเวณผิวหนังที่ถูกต่อย กรณีที่รุนแรง จะรู้สึกอ่อนเพลีย คลื่นไส้ ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้อกระตุก น้ำมูกและน้ำตาไหล มีเหงื่อออกมามาก และเกิดการเจ็บหน้าอกได้

โดยแมงกะพรุนแต่ละชนิดก็ส่งผลให้เกิดอาการที่แตกต่างกันออกไป ดังนี้

• แมงกะพรุนทั่วไป

แมงกะพรุนชนิดนี้ มีพิษที่น้อยกว่าชนิดอื่น ๆ แมงกะพรุนที่คนไปสัมผัสจนถูกต่อยมากที่สุดคือ แมงกะพรุนไฟ มีลักษณะคล้ายระฆัง ขนาดใหญ่ถึง 1 เมตร และมีหนวดที่ยาวถึง 30 เมตร เมื่อไปสัมผัสจะทำให้เกิดอาการ เจ็บปวดที่ผิวหนัง เกิดผื่นแดงคล้ายโดนแส้ฟาด ซึ่งอาการเหล่านี้จะค่อย ๆ ทุเลาลง โดยใช้เวลาประมาณ 30 นาที ส่วนผื่นแดง ที่เกิดขึ้นจะเริ่มยุบภายใน 1 ชั่วโมง แต่จะทิ้งรอยไว้หลายวันกว่าที่จะจางหายไป

• แมงกะพรุนเรือรบโปรตุเกส

แมงกะพรุนเรือรบโปรตุเกส จะมีลักษณะเป็นกระเปาะใส มีสีฟ้า ชมพู หรือม่วง ขนาด 10 – 30 เมตร มีพิษแรงกว่ากะพรุนทั่วไป หากโดนสัมผัสจะเจ็บ รู้สึกชา แสบร้อน บางกรณีอาจจะคลื่นไส้ เจ็บหน้าอก เกิดผื่นแดงนูน ซึ่งจะยุบภายในไม่กี่ชั่วโมง แต่หลังจากนั้นแผลจะกลายเป็นรอยดำ แผลเป็นนูน หากมีอาการรุนแรงอาจเสียชีวิตได้

• แมงกะพรุนกล่อง

จะมีลักษณะเหมือนระฆังสี่เหลี่ยม มีพิษร้ายแรงที่สุด เมื่อโดนจะปวดนานหลายชั่วโมง เกิดผื่นนูนแดง หากโดนพิษมากจะทำให้บริเวณผิวหนังที่โดน เขียวคล้ำ มีตุ่มพอง เกิดการติดเชื้อที่แผล หากมีอาการรุนแรงอาจเสียชีวิตได้ภายในไม่กี่นาที

โดนพิษกะพรุนควรทำอย่างไร โดนแมงกะพรุน วิธีปฐมพยาบาลที่ถูกต้อง

• รีบนำผู้บาดเจ็บขึ้นจากน้ำ

ให้ผู้ที่ได้รับบาดเจ็บอยู่นิ่ง ๆ ไม่เคลื่อนไหว เพื่อลดการกระจายของพิษแมงกะพรุน จัดท่านอนลงและเชยคางขึ้น เพื่อเปิดทางเดินหายใจ

• ใช้น้ำส้มสายชูราดบริเวณที่ถูกต่อย

ราดเป็นเวลาอย่างน้อย 30 นาที เพื่อป้องกันการกระจายของพิษ หากไม่มีน้ำส้มสายชู ใช้น้ำอัดลมแทนได้ แต่มีประสิทธิภาพที่ด้อยกว่า ห้ามล้างน้ำจืด เพราะจะยิ่งทำให้พิษกระจายเข้าตัว ใช้ไม้หรืออุปกรณ์ คีบหนวดแมงกะพรุนออกมา ห้ามใช้ทรายถูเด็ดขาด และไม่ต้องปิดบาดแผล

• บรรเทาอาการปวด

หากโดนแมงกะพรุนที่พิษไม่แรง สามารถบรรเทาได้โดยการประคบน้ำแข็ง กินยาแก้ปวด แก้แพ้ ทายาเพื่อลดอาการคันและบวม หากรุนแรงรีบพบแพทย์ทันที

• สังเกตอาการ

หลังจากที่ถูกต่อย ควรเฝ้าสังเกตเป็นเวลา 45 นาที หากมีอาการรุนแรง เหงื่อออกเยอะ คลื่นไส้ มือสั่น หายใจไม่ออก รีบพบแพทย์ทันที

ผักบุ้งทะเลใช้รักษาพิษที่ผิวหนังจากแมงกะพรุนได้หรือไม่?

แม้ว่าในทางการแพทย์แผนไทยจะกล่าวถึงประสิทธิภาพของผักบุ้งทะเลในการรักษาพิษที่ผิวหนังจากแมงกะพรุนไว้ว่าช่วยทำให้แผลหายได้เร็วขึ้น และเกิดแผลเป็นน้อยลง แต่ในทางการแพทย์แผนปัจจุบันยังไม่มีงานวิจัยทางคลินิกมายืนยันประสิทธิภาพดังกล่าว หากจะใช้ผักบุ้งทะเลในการรักษา ก็ควรทำควบคู่กับการรักษาตามมาตรฐานการแพทย์แผนปัจจุบันที่กล่าวมาข้างต้นด้วย

การป้องกันการสัมผัสพิษจากแมงกะพรุนทำได้อย่างไร?

•  สอบถามเจ้าหน้าที่ว่าบริเวณนี้แมงกะพรุนมากน้อยเพียงใด เพื่อประเมินความเสี่ยง ปกติจะพบแมงกะพรุนในช่วงฤดูฝน เจ้าหน้าที่อาจจะประกาศให้งดเล่นน้ำ
• ใส่ชุดดำน้ำ ว่ายน้ำ เลี่ยงการจับซากแมงกะพรุนด้วยมือเปล่า อาจสัมผัสโดนพิษได้
• เลี่ยงการเล่นน้ำในช่วงกลางคืน เพราะเป็นช่วงเวลาที่แมงกะพรุนขึ้นมาบนผิวน้ำ
• จดจำวิธีการปฐมพยาบาลเบื้องต้น และเตรียมชุดยาสำหรับปฐมพยาบาลเบื้องต้น
• หากดำน้ำแล้วพบแมงกะพรุนลอยเหนือศีรษะ ให้ปล่อยลมจากถังออก เพื่อไล่แมงกะพรุนให้กระจายตัวออกไป

บทความที่คุณอาจจะสนใจ :

แพ้อาหารทะเล ทาน ยาแก้แพ้อาหารทะเล ป้องกันได้หรือเปล่า หรือรักษาแบบไหน

อันตรายหน้าฝน แม่ช็อก กิ้งกือสีเทา ทำพิษ ทำลูกนิ้วช้ำเลือดหลังซ่อนอยู่ในรองเท้า

ลูกโดนงูเห่ากัด ลูกถูกงูกัด ทำอย่างไร วิธีปฐมพยาบาลเมื่อถูกงูกัด ดูดพิษได้ไหม ต้องรัดผ้าเหนือแผลหรือเปล่า

ที่มา : 1