ช่วงวัย 1-3 ขวบ ถือเป็นช่วงเวลาทองของพัฒนาการด้านภาษา เพราะเป็นช่วงที่สมองของลูกซึมซับคำศัพท์ โทนเสียง และโครงสร้างประโยคต่าง ๆ ได้ดีที่สุด เหมือนฟองน้ำที่พร้อมดูดซึมความรู้ใหม่ ๆ ตลอดเวลา แต่ไม่ใช่แค่ “ดูดซึม” อย่างเดียวเท่านั้น เด็กเล็กยังต้องการการกระตุ้นผ่าน กิจกรรมพัฒนาทักษะภาษา แบบมีปฏิสัมพันธ์จริง ๆ กับพ่อแม่หรือผู้เลี้ยงดู ถึงจะเกิดการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
และนี่คือ 7 วิธีส่งเสริมพัฒนาการทางภาษา พร้อมกิจกรรมพัฒนาทักษะภาษาง่าย ๆ ที่แม่ ๆ ทำได้ทุกวัน เพื่อช่วยให้ลูกพูดไว พูดเก่ง พูดได้มากกว่าที่คิด!
1. อ่านนิทานให้ลูกฟังทุกวัน: เปิดโลกคำศัพท์ด้วยนิทานเล่มโปรด
การอ่านนิทานไม่ใช่แค่เรื่องสนุก แต่คือการปูพื้นฐานทางภาษาที่ดีที่สุด! งานวิจัยจาก American Academy of Pediatrics (AAP, 2014) ระบุว่า เด็กที่ได้ฟังนิทานเป็นประจำ มีคลังคำศัพท์มากกว่าเด็กทั่วไปถึง 1 ล้านคำก่อนเข้า ป.1
ตัวอย่าง กิจกรรมพัฒนาทักษะภาษา
- เลือกนิทานภาพที่มีคำซ้ำ ๆ
- อ่านแล้วชี้ภาพ ถามว่า “นี่คือตัวอะไรคะลูก?”
- ใช้น้ำเสียงสูงต่ำ ลองเปลี่ยนเสียงเป็น “เสียงตัวละคร” ลูกจะสนใจมากขึ้น
- อ่านซ้ำเล่มเดิมได้บ่อย ๆ เด็กจะจำคำและเรื่องราวได้ดี
อ่านวันละ 1 เล่ม ใช้เวลาไม่เกิน 10 นาที ก็เป็นกิจกรรมพัฒนาทักษะภาษาที่เปลี่ยนลูกให้พูดเก่งได้เลยค่ะ
2. ร้องเพลง เล่นคำคล้องจอง สนุกพร้อมเรียนรู้
เสียงเพลงเป็นเครื่องมือพัฒนาภาษาอย่างไม่น่าเชื่อ! เพราะจังหวะ เสียงสูงต่ำ คำซ้ำ ๆ ในเพลงช่วยกระตุ้นการจดจำและความเข้าใจทางภาษาของลูกได้ดีมาก รายงานจาก NAEYC ระบุว่า เด็กที่ฟังเพลงหรือคำคล้องจองทุกวัน มีพัฒนาการด้านภาษาดีกว่าเด็กกลุ่มอื่น
ตัวอย่าง กิจกรรมพัฒนาทักษะภาษา
- ร้องเพลง “มดตัวน้อย”, “ช้าง ช้าง ช้าง”
- ตบมือตามจังหวะเพื่อช่วยเรื่องโฟกัส
- ฝึกพูดคล้องจอง เช่น “แมวเมี๊ยว แมวเหมียว กลิ้งเกลียว”
- ใช้ของเล่นไมโครโฟนให้ลูกสวมบทนักร้อง!
ถึงแม่จะร้องเพี้ยนก็ไม่เป็นไร ขอแค่ตั้งใจร้องให้ลูกฟัง ลูกจะจำได้หมดเลยค่ะ
3. พูดคุยกับลูกอย่างสม่ำเสมอ แม้ยังพูดไม่ได้
ลูกยังพูดไม่ได้ ไม่เป็นไร แต่เค้าฟังอยู่นะ! งานวิจัยจาก Harvard Center on the Developing Child แนะนำเทคนิค “Serve and Return” หรือการโต้ตอบแบบสองทาง เช่น พอลูกมองหน้าแม่ แม่ก็พูด “หวัดดีลูก หิวข้าวหรือเปล่าเอ่ย?” แล้วหยุดรอให้ลูกตอบ (แม้จะตอบด้วยเสียง “อื้อ” ก็ตาม)
ตัวอย่าง กิจกรรมพัฒนาทักษะภาษา
- พูดบรรยายทุกสิ่งที่ทำ เช่น “แม่กำลังทอดไข่นะคะ กลิ่นหอมมากเลย”
- ระหว่างอาบน้ำ ลองถามว่า “นี่คือน้ำใช่ไหมคะ?”, “ฟองสบู่เยอะเลย!”
- เมื่อเล่นของเล่น ให้บรรยาย “ตุ๊กตาตัวนี้ชื่อหมี เขาสีเทา”
- เว้นจังหวะให้ลูกตอบ แม้เป็นภาษาต่างดาวก็นับว่าได้พูด!
ยิ่งพูด ยิ่งเชื่อมโยงคำศัพท์ในสมองของลูก และเป็นรากฐานของการสื่อสารที่แข็งแรงค่ะ
4. เลี่ยงหน้าจอ เน้นปฏิสัมพันธ์กับคนจริง
หลายบ้านใช้ YouTube เป็นพี่เลี้ยง…แต่ต้องบอกเลยว่าเสี่ยง “ลูกพูดช้า” โดยไม่รู้ตัว งานวิจัยจาก JAMA Pediatrics (2019) พบว่า เด็กที่ใช้หน้าจอเกิน 1 ชั่วโมงต่อวันในวัยต่ำกว่า 2 ขวบ มีโอกาสพูดช้าสูงกว่ากลุ่มควบคุมถึง 2 เท่า
ตัวอย่าง กิจกรรมพัฒนาทักษะภาษา แทนการดูหน้าจอ
- เล่นบล็อกไม้แล้วตั้งชื่อสี “นี่สีแดง นี่สีเขียว”
- เล่นทายเสียงสัตว์ “โฮ่ง โฮ่ง ตัวไหนเอ่ย?”
- เล่นต่อภาพ จับคู่คำศัพท์ เช่น “หมากับกระดูก”, “แมวกับนม”
- พาลูกออกไปเดินเล่น ชี้นก ชี้ใบไม้ พร้อมพูดคำศัพท์ประกอบ
เวลาที่ใช้กับลูกแบบคุณภาพ จะช่วยพัฒนาภาษาของลูกได้มากกว่าการจ้องหน้าจอหลายเท่าค่ะ
บทความที่เกี่ยวข้อง หยุดก่อนแม่! ปล่อยลูกดูคลิปสั้นทั้งวัน ผลเสียอาจไม่ใช่เรื่องเล่น ๆ อย่างที่คิด
5. ให้ลูกเล่นกับเด็กคนอื่นบ้าง: เรียนรู้ผ่านเพื่อน
เด็กเรียนรู้เร็วขึ้นผ่านการเลียนแบบค่ะ! งานวิจัยจากวารสาร Child Development (2013) พบว่า เด็กที่เล่นกับเพื่อนวัยเดียวกันบ่อย ๆ มีพัฒนาการทางภาษาดีกว่าเด็กที่เล่นคนเดียว
ตัวอย่าง กิจกรรมพัฒนาทักษะภาษา
- จัด Playgroup แบบสบาย ๆ ชวนเด็ก ๆ มาเล่นที่บ้าน
- เล่นบทบาทสมมติ “ขายของ”, “เล่นร้านอาหาร”
- เล่นระบายสีแล้วพูดว่า “นี่คือรูปอะไรจ๊ะ?”
- พาไปสนามเด็กเล่น แล้วฟังลูกโต้ตอบกับเพื่อน
แม้จะพูดคำสั้น ๆ อย่าง “ไม่เอา!” หรือ “ของหนู!” ก็ถือว่าเป็นการฝึกภาษาแล้วค่ะ
6. พูดช้า ชัด และใช้ภาษาง่าย
รู้ไหมคะว่า ภาษาที่พูดกับลูกแบบช้า ชัด และย้ำคำ หรือที่เรียกว่า “Parentese” มีผลทางวิทยาศาสตร์โดยตรงกับพัฒนาการทางภาษา งานวิจัยจาก University of Washington (2018) ระบุว่า เด็กที่ได้รับการพูดแบบ Parentese สม่ำเสมอ มีการเชื่อมต่อสมองส่วนภาษาที่เข้มแข็งกว่ากลุ่มควบคุม
ตัวอย่าง กิจกรรมพัฒนาทักษะภาษา
- หยิบของเล่นขึ้นมาแล้วพูดว่า “นี่คือ หมา หมา หมา หูของหมา”
- เมื่อเก็บของเล่นให้บอกว่า “เรามาเก็บ เก็บ เก็บของเล่นกันนะ”
- แทนที่จะพูดว่า “ไปกินข้าว!” ให้พูดว่า “ไปกินข้าวกันนะคะ ลูกหิวหรือยังเอ่ย?”
คำซ้ำ ๆ และการพูดชัด ๆ คือปุ๋ยบำรุงสมองของลูกค่ะ
7. ให้โอกาสลูกตอบสนอง แม้จะยังพูดไม่ได้
สมองของเด็กต้องการ “จังหวะให้คิด” ค่ะ งานวิจัยจาก MIT แสดงให้เห็นว่า การหยุดรอหลังถามคำถาม (wait time) ช่วยให้เด็กได้ประมวลผลข้อมูลและฝึกการโต้ตอบแม้ยังไม่สามารถพูดเป็นคำ
ตัวอย่าง กิจกรรมพัฒนาทักษะภาษา
- ถามว่า “วันนี้สนุกไหมลูก?” แล้วรออย่างใจเย็น
- หยิบของเล่นมา 2 ชิ้น แล้วถาม “อยากเล่นหมี หรือเป็ดดีคะ?”
- ระหว่างอ่านนิทานให้ชี้ภาพแล้วถาม “นี่คือตัวอะไรนะ?”
- แม้ลูกตอบด้วย “อึ๊ อึ๊” ก็จงโต้ตอบว่า “อ๋อ อยากเล่นหมีใช่ไหมคะ ดีจังเลย!”
จงเชื่อว่าทุก “เสียง” ของลูกคือการสื่อสารที่รอการตอบรับจากแม่ค่ะ
การพูดของลูก คือผลลัพธ์จากความใส่ใจของเรา
การส่งเสริมพัฒนาการทางภาษาไม่จำเป็นต้องใช้ของเล่นราคาแพง หรือเทคโนโลยีล้ำ ๆ แค่ใช้ “เวลา ความรัก และการพูดคุยที่มีคุณภาพ” ผ่านกิจกรรมพัฒนาทักษะภาษาง่าย ๆ ทุกวัน ลูกก็สามารถพูดเก่ง พูดไว ได้เกินวัย
และหากแม่ ๆ เริ่มรู้สึกว่า ลูกยังพูดน้อย หรือยังไม่พูดตามเกณฑ์ เช่น อายุ 18 เดือนแล้วยังพูดได้น้อยกว่า 10 คำ ควรปรึกษาหมอพัฒนาการเด็กทันทีนะคะ
บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
สอนลูกพูด ยังไงดี? 9 วิธีสอนลูกพูด เพื่อส่งเสริมพัฒนาการทางภาษา
ลูกยังไม่พูด ต้องพาไปหาหมอไหม? 3 วิธีกระตุ้นให้ลูกพูด ทำเลยได้ผลจริง!
โรงบาลเด็กลูกพูดช้า แก้ปัญหาด้านการพูด รวมคลินิกเด็กพูดช้าในกรุงเทพ
ที่มา:
- American Academy of Pediatrics. (2014). Literacy Promotion
- Harvard Center on the Developing Child. Serve and Return
- JAMA Pediatrics. (2019). Screen Time and Child Development
- NAEYC. Music and Early Learning
- Child Development Journal (2013)
- WHO Guidelines for Children Under 5 (2019)
- University of Washington (2018). Parentese and Language Growth
- MIT Language Learning Study (2016)
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย
ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
