10 เคล็ดลับ สร้างวินัยให้ลูก ฝึกทั้งที ฝึกให้ถูกวิธีดีกว่า

“วินัย” เป็นเรื่องที่ทุกคนต้องให้ความสำคัญ ดังนั้นการ สร้างวินัยให้ลูก ก็เป็นเรื่องที่ท้าทายไม่น้อย การปลูกฝังวินัยให้ลูกตั้งแต่ยังเล็ก จะช่วยให้ลูกเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีความรับผิดชอบ มีระเบียบวินัย และสามารถดำเนินชีวิตได้อย่างมีความสุข บทความนี้จะพาคุณพ่อคุณแม่ไปดูวิธีการสร้างวินัยให้ลูกอย่างมีประสิทธิภาพ โดยคำนึงถึงพัฒนาการของเด็กแต่ละช่วงวัย

ทำไม ? การสร้างวินัยให้ลูก จึงสำคัญ

การปลูกฝัง สร้างวินัยในลูก ไม่ใช่แค่การทำให้ลูกเชื่อฟังคำสั่ง แต่เป็นการช่วยให้ลูกพัฒนาความรับผิดชอบต่อตนเองและหน้าที่ที่ได้รับมอบหมาย ทำให้ลูกเห็นคุณค่าของการมีวินัย ในการทำหน้าที่ของตนเอง ไม่ว่าจะเป็นการทำการบ้าน การดูแลของเล่น หรือการช่วยเหลือพ่อแม่ทำงานบ้าน เมื่อลูกทำตามหน้าที่ของตนเองได้สำเร็จ ลูกจะรู้สึก มีความมั่นใจ ในตนเองมากขึ้น และกล้าที่จะเผชิญกับความท้าทายใหม่ๆ

นอกจากนี้ การมีวินัยยังช่วยให้ลูก มีความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น เพราะลูกจะรู้จักเคารพกฎระเบียบ และเข้าใจถึงสิทธิของผู้อื่น เช่น การรอคิว การแบ่งปันของเล่น หรือการไม่รบกวนผู้อื่นขณะที่กำลังทำงาน หรือศึกษาเล่าเรียน เมื่อลูกเติบโตขึ้น วินัยจะเป็นเหมือน รากฐานที่แข็งแรง สนับสนุนให้ลูกสามารถเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ได้อย่างต่อเนื่อง และบรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ได้

แต่ละช่วงวัยควร สร้างวินัยให้ลูก แบบไหน?

การสร้างวินัยให้ลูก ไม่ใช่เรื่องยากหากเราเข้าใจพัฒนาการในแต่ละช่วงวัยของลูกน้อย การปลูกฝังนิสัยที่ดีตั้งแต่เด็ก ๆ จะเป็นรากฐานสำคัญที่ช่วยให้ลูกเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีความรับผิดชอบ มีระเบียบวินัย และประสบความสำเร็จ

• วัยทารก สร้างตารางกิจวัตรประจำวันให้สม่ำเสมอ เพื่อให้ลูกคุ้นเคยและปรับตัวให้เข้ากับเวลาในการนอนหลับ กินอาหาร และเล่น
• วัยอนุบาล สร้างวินัยให้ลูก สอนให้รู้จักคำว่า “ได้” และ “ไม่ได้” พร้อมทั้งอธิบายเหตุผลอย่างง่ายๆ หรือการออกกฎสำหรับการเล่น เช่น การเก็บของเล่นหลังเล่นเสร็จ หรือการขออนุญาตก่อนทำอะไรบางอย่าง การให้รางวัลเมื่อลูกทำตามกฎเกณฑ์ได้ เช่น การชมเชย การกอด จะช่วยเสริมสร้างพฤติกรรมที่ดีของลูกได้

• วัยประถม ให้ลูกมีส่วนร่วมในการตัดสินใจบ้าง เช่น การเลือกเสื้อผ้าที่จะใส่ หรือการวางแผนตารางการทำกิจกรรม หรือมอบหมายหน้าที่ง่ายๆ ให้ลูกทำ เช่น การดูแลสัตว์เลี้ยง การช่วยเหลือทำงานบ้านเล็กๆ น้อยๆ เพื่อฝึกให้ลูกมีความรับผิดชอบ
• วัยรุ่น สร้างความไว้ใจและเปิดใจรับฟังความคิดเห็นของลูก สอนให้ลูกคิดวิเคราะห์และตัดสินใจด้วยตนเอง หรือกำหนดขอบเขตที่ชัดเจน เช่น เวลาที่ลูกควรกลับบ้าน การใช้โทรศัพท์มือถือ และอธิบายเหตุผลให้ลูกเข้าใจ

สร้างวินัยให้ลูก ต้องสอนเรื่องอะไรบ้าง ?

เพราะระเบียบวินัยเป็นคำที่กว้าง ทำให้บางครั้งไม่รู้ว่าจะเริ่มสอนลูกจากตรงไหน และต้องสอนอะไรบ้าง ถึงจะเรียกได้ว่าลูกเป็นเด็กที่มีระเบียบวินัย

• สอนให้ลูกตรงต่อเวลา 

การสอนให้ลูกตรงต่อเวลาเริ่มต้นได้ตั้งแต่การสร้างความเข้าใจเรื่องเวลาให้เขาก่อน การใช้กิจวัตรประจำวันเป็นตัวอย่าง เช่น การตื่นนอน อาบน้ำ แปรงฟัน หรือทานอาหารในเวลาที่แน่นอน จะช่วยให้ลูกเรียนรู้ว่าเวลาแต่ละช่วงมีความสำคัญและเชื่อมโยงกับกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจำวัน 

นอกจากนี้ การใช้สื่อการสอนที่หลากหลาย เช่น นาฬิกา นาฬิกาปลุก หรือรูปภาพประกอบ ก็เป็นวิธีที่ช่วยให้ลูกเข้าใจเรื่องเวลาได้ง่ายขึ้น การให้ลูกได้มีส่วนร่วมในการวางแผนกิจกรรมต่างๆ เช่น การเลือกกิจกรรมที่อยากทำในช่วงเวลาว่าง หรือการช่วยกันทำตารางกิจกรรม จะช่วยเสริมสร้างความรับผิดชอบและความเข้าใจเรื่องเวลาให้ลูกได้เป็นอย่างดี

• สอนให้ลูกรู้จักหน้าที่ตัวเอง

การสอนให้ลูกช่วยทำงานบ้านตั้งแต่เด็กเป็นการปลูกฝังความรับผิดชอบที่ดี แม้จะเป็นงานบ้านเล็กๆ น้อยๆ เช่น เก็บจาน ช่วยแม่จัดโต๊ะอาหาร หรือพับผ้าห่ม ก็สามารถช่วยให้ลูกเข้าใจว่าทุกคนในครอบครัวมีส่วนร่วมในการดูแลบ้าน และลูกก็มีส่วนร่วมในการแบ่งเบาภาระได้เช่นกัน

สิ่งสำคัญคือ การเริ่มต้นจากงานบ้านที่เหมาะสมกับวัยและความสามารถของลูก และค่อยๆ เพิ่มระดับความยากขึ้นไปเรื่อยๆ การให้กำลังใจและชื่นชมเมื่อลูกทำได้สำเร็จ จะช่วยกระตุ้นให้ลูกอยากทำดีต่อไป และรู้สึกภูมิใจในตัวเองมากขึ้น

นอกจากนี้ การให้โอกาสลูกได้ตัดสินใจและรับผิดชอบในการทำกิจวัตรประจำวัน เช่น การเตรียมของใช้ส่วนตัวไปโรงเรียน การเลือกเสื้อผ้าที่ต้องการใส่ ก็จะช่วยให้ลูกมีความมั่นใจในตัวเองและรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของครอบครัวมากขึ้น

• สอนให้ลูกรู้จัก ขอบคุณ และ ขอโทษ

การสอนให้ลูกพูดคำว่า “ขอบคุณ” และ “ขอโทษ” เป็นการปลูกฝังมารยาทที่ดีและเป็นพื้นฐานสำคัญในการเข้าสังคม การเริ่มต้นที่ง่ายที่สุดคือการเป็นแบบอย่างที่ดีให้ลูกเห็น พ่อแม่ควรใช้คำพูดเหล่านี้ในการสื่อสารกับคนรอบข้าง รวมถึงกับลูกเองเสมอ เมื่อลูกเห็นพ่อแม่แสดงความขอบคุณและขอโทษอย่างสม่ำเสมอ ลูกก็จะเรียนรู้และนำไปปฏิบัติตามได้เองโดยไม่ต้องบังคับ

นอกจากการเป็นแบบอย่างแล้ว การสร้างสถานการณ์ให้ลูกได้ฝึกปฏิบัติจริงก็เป็นสิ่งสำคัญเช่นกัน เช่น เมื่อลูกได้รับของขวัญจากญาติผู้ใหญ่ ให้ชื่นชมเมื่อลูกพูดขอบคุณ หรือเมื่อลูกทำผิดพลาดโดยไม่ตั้งใจ ให้ช่วยลูกในการขอโทษผู้อื่น การทำเช่นนี้จะช่วยให้ลูกเข้าใจถึงความสำคัญของคำพูดเหล่านี้และสามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม

• สอนให้ลูกรู้จักกาลเทศะ

การสอนให้ลูกมีมารยาททางสังคมที่ดีเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพราะมารยาทที่ดีจะช่วยให้ลูกเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่น่าประทับใจและเป็นที่รักของคนรอบข้าง การสอนให้ลูกรู้จักกาลเทศะ หมายถึงการสอนให้ลูกรู้จักปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ต่างๆ และปฏิบัติตัวอย่างเหมาะสมกับบุคคลในแต่ละสถานการณ์ เช่น สอนให้ลูกยกมือไหว้ผู้ใหญ่ พูดจาอย่างสุภาพอ่อนโยน และใช้คำสุภาพเมื่อพูดกับผู้ใหญ่ มีคำลงท้ายด้วยค่ะหรือครับ 

• สอนให้ลูกทำกิจวัตรประจำวันด้วยตัวเอง

การสอนให้ลูกดูแลตัวเองเป็นขั้นตอนสำคัญในการพัฒนาวินัยและความรับผิดชอบตั้งแต่เด็ก การเริ่มต้นด้วยการฝึกให้ลูกทำกิจวัตรประจำวันง่ายๆ เช่น การอาบน้ำ แปรงฟัน หรือแต่งตัวด้วยตัวเอง จะช่วยให้ลูกค่อยๆ เรียนรู้ที่จะดูแลตนเองได้อย่างอิสระ

สิ่งสำคัญคือการให้เวลาและความอดทนกับลูก การเรียนรู้ทักษะใหม่ๆ อาจต้องใช้เวลาและการฝึกฝนซ้ำๆ อย่าเพิ่งเร่งรัดหรือดุลูกเมื่อลูกทำไม่ได้ตามที่เราต้องการ ควรให้กำลังใจและช่วยเหลือลูกอย่างค่อยเป็นค่อยไป เมื่อลูกทำได้สำเร็จ แม้จะเป็นเพียงเล็กน้อย ก็ควรชมเชยและให้รางวัลเพื่อเป็นการกระตุ้นให้ลูกอยากทำต่อไป

• สอนให้ลูกอดทนและรอคอยให้เป็น

การฝึกให้เด็กรู้จักอดทนรอคอยเป็นการปลูกฝังวินัยขั้นพื้นฐานที่สำคัญ เพราะการรอคอยเป็นทักษะชีวิตที่จำเป็นในการใช้ชีวิตประจำวัน เมื่อเด็กสามารถรอคอยได้ ก็จะสามารถควบคุมอารมณ์และพฤติกรรมของตนเองได้ดีขึ้น ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม

การฝึกให้เด็กรู้จักอดทนรอคอยนั้นสามารถทำได้ง่ายๆ ในชีวิตประจำวัน ตัวอย่างเช่น เมื่อไปซื้อของที่ซูเปอร์มาร์เก็ต ให้ลูกช่วยถือของเล็กๆ น้อยๆ และฝึกให้ลูกต่อคิวรอจ่ายเงิน หรือเมื่อลูกอยากได้ของเล่นชิ้นใหม่ อาจบอกลูกว่า “ถ้าลูกทำการบ้านเสร็จแล้ว แม่จะพาไปซื้อของเล่นนะ” การฝึกแบบนี้จะช่วยให้ลูกเรียนรู้ที่จะวางแผนและอดทนรอคอยเพื่อให้ได้สิ่งที่ต้องการ

• สอนให้ลูกรับผิดชอบการกระทำของตัวเอง

การสอนให้ลูกรู้จักรับผิดชอบ เช่น เมื่อลูกเอาของเล่นออกมาเล่นแล้วไม่ยอมเก็บ แทนที่คุณพ่อคุณแม่จะคอยเก็บของเล่นให้ลูกตลอดเวลา ลองเปลี่ยนมาเป็นการสอนให้ลูกมีส่วนร่วมในการเก็บของเล่นเองดูสิคะ เริ่มจากการอธิบายให้ลูกเข้าใจอย่างง่ายๆ ว่า “ของเล่นเหล่านี้เป็นของลูกเองนะ เมื่อเล่นเสร็จแล้ว ลูกก็ต้องช่วยกันเก็บเข้าที่ด้วย” จากนั้น ช่วยกันเก็บของเล่นชิ้นต่อชิ้น โดยให้ลูกเป็นคนหยิบของเล่นใส่ตะกร้าหรือกล่องเก็บของ

การฝึกซ้ำๆ แบบนี้เป็นประจำจะช่วยให้ลูกเกิดความเคยชินและเข้าใจว่าการเก็บของเล่นเป็นหน้าที่ของตัวเอง เมื่อลูกทำได้สำเร็จ อย่าลืมชมเชยและให้กำลังใจลูกด้วยนะคะ นอกจากนี้ การจัดระเบียบที่เก็บของเล่นให้เป็นระเบียบและสวยงาม ก็จะช่วยกระตุ้นให้ลูกอยากเก็บของเล่นมากขึ้นด้วยค่ะ

10 เคล็ดลับ สร้างวินัยให้ลูก

หลายครั้งที่คุณแม่อาจจะรู้สึกเหนื่อยล้า ท้อแท้กับพฤติกรรมของลูก หรือไม่รู้จะเริ่มต้นตรงไหนดี วันนี้เราจะมาแบ่งปันเคล็ดลับดีๆ ที่จะช่วยให้คุณแม่ทุกคนสามารถปลูกฝังสร้างวินัยให้ลูกได้อย่างราบรื่นค่ะ

1. ให้ลูกมีส่วนร่วมในการกำหนดกฎระเบียบ

เปิดโอกาสให้ลูกมีส่วนร่วมในการกำหนดกฎระเบียบ โดยการพูดคุยกันอย่างเปิดใจเกี่ยวกับพฤติกรรมที่เป็นปัญหาและผลกระทบที่เกิดขึ้น ทำให้ลูกเข้าใจถึงความรู้สึกของผู้อื่นและเห็นความสำคัญของการมีกฎเกณฑ์ จากนั้น ร่วมกันหาทางออกและทำข้อตกลงร่วมกัน เพื่อให้ลูกเกิดความรับผิดชอบในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของตนเอง

2. กฏระเบียบต้องเหมาะสมกับช่วงวัย และมีเหตุผล

กฎระเบียบที่ตั้งขึ้นควรมีความชัดเจน เข้าใจง่าย และสอดคล้องกับวัยและความสามารถของลูก โดยมีเหตุผลรองรับเพื่อให้ลูกเข้าใจและยอมรับได้ นอกจากนี้ ควรให้โอกาสลูกได้มีส่วนร่วมในการตัดสินใจและเลือกวิธีปฏิบัติ เพื่อส่งเสริมความรับผิดชอบและความเป็นอิสระของลูก ภายใต้ขอบเขตที่เหมาะสม

3. มีกฎระเบียบชัดเจน และทำตามได้

การมีกฏระเบียบที่ชัดเจนและง่ายต่อการปฏิบัติ เช่น หลังจากทำการบ้านและทบทวนบทเรียนเสร็จแล้ว อนุญาตให้เล่นเกมคอมพิวเตอร์ได้ และมีเวลาเล่นไม่เกิน 2 ชั่วโมงต่อวัน

4. เป็นแบบอย่างที่ดี

การที่คุณพ่อคุณแม่หรือสมาชิกในครอบครัวเป็นแบบอย่างที่ดีในการปฏิบัติตามกฎระเบียบที่ตั้งขึ้น จะส่งผลโดยตรงต่อพฤติกรรมของลูก ลูกมักจะเลียนแบบพฤติกรรมของผู้ใหญ่รอบตัว ดังนั้น หากผู้ใหญ่สามารถจัดเก็บข้าวของได้เป็นระเบียบ ตรงต่อเวลา รักษาคำพูด และควบคุมอารมณ์ได้ในสถานการณ์ต่างๆ ลูกก็จะเรียนรู้และนำพฤติกรรมเหล่านั้นมาใช้ได้เช่นกัน การสร้างบรรยากาศในบ้านที่ทุกคนให้ความสำคัญกับกฎระเบียบและปฏิบัติตามอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้ลุกเติบโตขึ้นมาเป็นผู้ใหญ่ที่มีวินัยและรับผิดชอบ

5. ปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอ

เมื่อมีการวางกฎระเบียบที่ชัดเจนแล้ว ต้องทำอย่างสม่ำเสมอด้วย เพื่อเป็นสิ่งสำคัญในการ สร้างวินัยให้ลูก การปฏิบัติตามกฎอย่างต่อเนื่องจะทำให้ลูกเกิดความรู้สึกมั่นคงและเข้าใจว่าอะไรควรทำและไม่ควรทำ อย่างไรก็ตาม การยืดหยุ่นบ้างในบางสถานการณ์ก็เป็นสิ่งที่จำเป็น เพื่อให้ลูกรู้สึกว่าคุณพ่อคุณแม่เข้าใจและพร้อมที่จะปรับตัวตามความเหมาะสม แต่การยืดหยุ่นนี้ต้องไม่ทำให้กฎระเบียบเสียไป และต้องอธิบายให้ลูกเข้าใจถึงเหตุผลของการปรับเปลี่ยนด้วย

6. มีทางเลือก

การให้ลูกมีทางเลือกในการตัดสินใจเป็นวิธีหนึ่งที่ช่วยลดความขัดแย้งและส่งเสริมพัฒนาการด้านการคิดวิเคราะห์ของลูก การเสนอทางเลือกที่เหมาะสม เช่น ‘ทำการบ้านเลยไหม หรือจะพักก่อนสักครึ่งชั่วโมงแล้วค่อยทำ’ จะช่วยให้ลูกได้ฝึกการวางแผนและตัดสินใจด้วยตนเอง นอกจากนี้ การให้ลูกมีส่วนร่วมในการตัดสินใจจะทำให้ลูกมีความรู้สึกเป็นเจ้าของและมีความรับผิดชอบต่อการตัดสินใจของตนเองมากขึ้น

7. ไม่พร่ำบ่น

เมื่อลูกปฏิบัติตามกฎได้แล้ว คุณพ่อคุณแม่ควรหลีกเลี่ยงการพูดถึงพฤติกรรมในอดีตที่ไม่เหมาะสมซ้ำแล้วซ้ำเล่า การกระทำเช่นนี้จะทำให้ลูกเกิดความรู้สึกเบื่อหน่าย รำคาญใจ และอาจนำไปสู่พฤติกรรมต่อต้านได้ การให้กำลังใจและชื่นชมเมื่อลูกทำดีจะช่วยเสริมสร้างความมั่นใจและกระตุ้นให้ลูกอยากทำดีต่อไปมากกว่า

8. ตักเตือนทันที

เมื่อลูกทำผิดกฎระเบียบ ควรเตือนด้วยความใจเย็นและชัดเจน โดยไม่ต้องแสดงอารมณ์โกรธหรือใช้โทษที่รุนแรงเกินเหตุ การลงโทษที่เหมาะสมควรสอดคล้องกับความผิดที่เกิดขึ้น และควรเน้นให้เด็กได้เรียนรู้จากความผิดพลาดของตนเอง มากกว่าการเน้นที่การลงโทษ การให้โอกาสเด็กได้คิดทบทวนถึงผลที่ตามมาของการกระทำ จะช่วยให้เด็กเรียนรู้ที่จะรับผิดชอบต่อการกระทำของตนเองได้ดีขึ้น

9. ลดกฎข้อบังคับ

เมื่อลูกแสดงให้เห็นว่าสามารถทำตามกฎระเบียบได้อย่างสม่ำเสมอ คุณพ่อคุณแม่ควรค่อยๆ ลดจำนวนกฎระเบียบที่เข้มงวดลง เพื่อให้ลูกได้ฝึกฝนความรับผิดชอบและพัฒนาการควบคุมตนเอง การให้ความไว้วางใจและอิสระแก่ลูกอย่างเหมาะสม จะช่วยส่งเสริมให้ลูกมีความมั่นใจในตนเองและกล้าตัดสินใจมากขึ้น การลดข้อบังคับลงอย่างค่อยเป็นค่อยไป จะช่วยให้ลูกเรียนรู้ที่จะรับผิดชอบต่อการกระทำของตนเองและสามารถดูแลตนเองได้

10. เสริมแรงทางบวก

การเสริมแรงเชิงบวกเป็นวิธีที่ดีในการส่งเสริมพฤติกรรมที่ดีให้ลูกได้ การชมเชยหรือให้รางวัลเมื่อลูกทำตามกฎ จะช่วยให้ลูกเกิดความรู้สึกภาคภูมิใจในตนเองและอยากทำดีต่อไป การให้รางวัลควรมีความหลากหลายและเหมาะสมกับวัยและความสนใจของลูก เช่น การใช้เวลาทำกิจกรรมร่วมกัน การให้คำชมเชย หรือการมอบของขวัญเล็กๆ น้อยๆ ที่ลูกชอบ

อย่างไรก็ตาม การให้รางวัลไม่ควรเป็นการต่อรองหรือติดสินบน แต่ควรเป็นการแสดงความชื่นชมและขอบคุณที่ลูกทำได้ดี การให้รางวัลหลังจากที่ลูกจากสิ่งที่ลูกทำตามระเบียบได้ จะช่วยให้ลูกเข้าใจว่าสิ่งที่ทำนั้นเป็นสิ่งที่ถูกต้องและควรได้รับการสนับสนุน

เห็นไหมคะว่าการฝึก สร้างวินัยให้ลูก ไม่ใช่เรื่องยาก หากคุณพ่อคุณแม่เห็นความสำคัญ และเริ่มต้นให้เร็วที่สุดตั้งแต่ขวบปีแรก ทำให้สม่ำเสมอ และเป็นตัวอย่างที่ดี การสร้างวินัยตั้งแต่ลูกยังเล็ก ๆ นั้นถือเป็นเรื่องสำคัญอีกเรื่องหนึ่ง ที่คุณแม่ควรใส่ใจ ฝึกฝนและอบรมเพื่อให้ลูกมีวินัย และสามารถเข้าไปอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมต่อไปได้ ลูกก็จะเติบโตไปเป็นผู้ใหญ่ที่ดี และประสบความสำเร็จในชีวิต

ที่มา : satitapp.kus.ku.ac.th , M.O.M.

บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ

เทคนิคสร้างวินัยเชิงบวกให้ลูก วัย 6 เดือน – 3 ปี ฝึกลูกให้เป็นเด็กดี ไม่ก้าวร้าว

ลูก 2 ขวบไปโรงเรียนวันแรก เตรียมลูกให้พร้อมก้าวสู่โลกแห่งการเรียนรู้

วิธีเลี้ยงลูกให้มี Self-esteem ไม่ยอมให้ใครรังแก และไม่เอาเปรียบใคร