“ค่าเหลืองทารก ปกติเท่าไหร่” เป็นคำถามที่คุณแม่มือใหม่กังวลใจมากเมื่อลูกน้อยตัวเหลือง บทความนี้จะอธิบายให้ละเอียด แต่เข้าใจง่าย ทั้งค่าเหลืองปกติ ค่าตัวเหลือง 12 อันตรายไหม วิธีดูแลทารกตัวเหลือง และคำถามที่พบบ่อย
จริง ๆ แล้ว ภาวะตัวเหลือง (neonatal jaundice) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยมากในทารกแรกเกิดค่ะ ข้อมูลจาก American Academy of Pediatrics, 2022 พบว่า ทารกครบกำหนดกว่า 60% และ ทารกคลอดก่อนกำหนดกว่า 80% จะมีอาการเหลืองในช่วงวันแรก ๆ หลังคลอด
แม้จะเป็นภาวะที่พบบ่อย แต่แม่ ๆ ต้องรู้จักแยกว่า “ลูกตัวเหลืองแบบไหนยังปกติ” และ “ลูกตัวเหลืองแบบไหนอันตราย” เพราะถ้าปล่อยค่าเหลืองสูงเกินไป อาจเสี่ยงต่อสมองลูกได้เลยทีเดียวค่ะ
ค่าเหลืองทารกคืออะไร?
ก่อนอื่นต้องเข้าใจก่อนว่า “ค่าเหลือง” ที่พูดถึงคือระดับ บิลิรูบิน (bilirubin) ในเลือดของลูกน้อยค่ะ
- บิลิรูบินเป็นสารสีเหลืองที่เกิดจากการสลายเม็ดเลือดแดง
- ในผู้ใหญ่ ตับจะทำหน้าที่กำจัดบิลิรูบินได้ปกติ
- แต่ในทารกแรกเกิด ตับยังทำงานไม่เต็มที่ ทำให้สารนี้ค้างอยู่ในเลือดมากกว่าปกติ จึงทำให้ผิวและตาลูกออกสีเหลือง
นอกจากนี้ยังมีปัจจัยอื่น ๆ เช่น
- ลูกกินนมน้อย จึงขับถ่ายบิลิรูบินออกน้อย
- แม่กับลูกกรุ๊ปเลือดไม่เข้ากัน ทำให้เม็ดเลือดแดงลูกแตกมากกว่าปกติ
- คลอดก่อนกำหนด ตับยิ่งยังไม่สมบูรณ์
ค่าเหลืองทารก ปกติเท่าไหร่?
การตรวจค่าเหลืองมักใช้หน่วย มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร (mg/dL)
โดยทั่วไป:
- < 5 mg/dL ถือว่าปกติ
- 5–12 mg/dL พบได้บ่อยในทารกช่วง 2–5 วันแรก มักยังไม่อันตราย แต่ต้องติดตาม
- > 12 mg/dL ต้องระวัง โดยเฉพาะถ้าเกิดใน 24 ชั่วโมงแรก
- > 20 mg/dL อันตรายสูง เสี่ยงทำให้บิลิรูบินสะสมจนเกิด kernicterus (ทำลายสมอง)
คำถามที่แม่ถามบ่อย
- ค่าตัวเหลือง 12 อันตรายไหม?
โดยทั่วไปยังไม่อันตรายค่ะ แต่ต้องพิจารณาร่วมกับ “อายุวันของลูก” และ “สุขภาพโดยรวม” เช่น ถ้าลูกอายุ 2–3 วัน มีค่าเหลือง 12 มักยังติดตามได้ แต่ถ้าอายุไม่ถึง 24 ชม. และค่าเหลืองขึ้นถึง 12 ต้องรีบตรวจซ้ำค่ะ
- ค่าตัวเหลือง 15 ต้องนอนโรงพยาบาลไหม?
หลายครั้งคุณหมอจะแนะนำให้นอนเพื่อส่องไฟรักษา เพราะค่าเริ่มเข้าเกณฑ์เสี่ยง โดยเฉพาะถ้าลูกยังเล็กหรือน้ำหนักน้อย
ทารกตัวเหลือง อันตรายไหม? ตัวเหลืองแบบไหนที่ควรรีบพบแพทย์
แม่สามารถสังเกตเองที่บ้านได้ค่ะ ถ้าเจออาการเหล่านี้ควรรีบพาลูกไปโรงพยาบาลทันที:
- ลูกตัวเหลืองตั้งแต่วันแรกที่คลอด
- เหลืองเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ หลังอายุ 1 สัปดาห์
- เหลืองจนเห็นชัดที่ ฝ่ามือ ฝ่าเท้า หรือดวงตา
- ลูกซึม ไม่ค่อยตื่น ดูดนมน้อย ร้องเสียงแหลม
- มีภาวะเสี่ยง เช่น คลอดก่อนกำหนด น้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม หรือเลือดแม่กับลูกเข้ากันไม่ได้ (Rh incompatibility, ABO incompatibility)
ทารกตัวเหลือง วิธีแก้และการรักษา
1. การให้นมบ่อย ๆ
วิธีง่ายที่สุดที่แม่ช่วยได้คือ ให้ลูกดูดนมบ่อย ๆ ทุก 2–3 ชั่วโมง เพราะน้ำนมจะช่วยกระตุ้นการขับถ่าย อุจจาระและปัสสาวะจะพาบิลิรูบินออกไป
2. การส่องไฟ (Phototherapy)
การส่องไฟเป็นมาตรฐานที่ใช้ในโรงพยาบาลค่ะ หมอจะวางลูกใต้แสงไฟพิเศษเพื่อเปลี่ยนบิลิรูบินให้ขับออกได้ง่ายขึ้น วิธีนี้ปลอดภัยและได้ผลดี
3. การเปลี่ยนถ่ายเลือด (Exchange transfusion)
ใช้เฉพาะในกรณีที่ค่าเหลืองสูงมากจนเสี่ยงต่อสมอง เช่น > 25 mg/dL
4. ตากแดดช่วยแก้ตัวเหลือง จริงไหม?
หลายบ้านยังเชื่อว่าตากแดดช่วยแก้ตัวเหลือง แต่หมอขอเน้นว่า ยังไม่มีงานวิจัยยืนยันชัดเจนว่าปลอดภัยหรือได้ผลจริง ปัจจุบันแนวทางสากล เช่น AAP (2022) และ NHS UK ไม่แนะนำให้ตากแดดเป็นการรักษาหลัก
คำถามที่แม่ ๆ มักสงสัย
- ค่าตัวเหลืองปกติเท่าไหร่? ต่ำกว่า 12 mg/dL มักยังอยู่ในเกณฑ์ปลอดภัย
- ทารกตัวเหลืองกี่วันหาย? ส่วนใหญ่หายภายใน 1–2 สัปดาห์ ถ้าคลอดก่อนกำหนดอาจนานกว่านี้
- ถ้าลูกคลอดก่อนกำหนดต้องระวังมากขึ้นไหม? ใช่ค่ะ เพราะตับยังไม่สมบูรณ์ ค่าเหลืองขึ้นง่ายและสูงได้เร็ว
- ลูกตัวเหลืองส่งผลต่อพัฒนาการระยะยาวหรือเปล่า? ถ้าได้รับการรักษาทันเวลา มักไม่มีผล แต่ถ้าปล่อยจนค่าเหลืองสูงมาก อาจกระทบสมองและพัฒนาการได้
ตัวเหลืองในทารกแรกเกิดเป็นภาวะที่พบได้บ่อยและส่วนใหญ่ไม่อันตรายค่ะ เพียงแต่เราต้องรู้ว่า:
- ค่าเหลืองทารก ปกติเท่าไหร่? ต่ำกว่า 12 mg/dL มักยังปลอดภัย
- สังเกตอาการลูกที่บ้าน เช่น ซึม ไม่ดูดนม หรือเหลืองถึงฝ่ามือฝ่าเท้า
- ถ้าไม่แน่ใจ ให้รีบพาลูกไปพบหมอเพื่อเช็กและรักษาอย่างถูกต้อง
การให้นมบ่อย ๆ และการติดตามกับกุมารแพทย์อย่างต่อเนื่องจะช่วยให้ลูกผ่านช่วงนี้ไปได้อย่างปลอดภัยค่ะ
ที่มา :
- American Academy of Pediatrics. Management of Hyperbilirubinemia in the Newborn Infant 35 or More Weeks of Gestation (AAP Clinical Practice Guideline, 2022)
- World Health Organization (WHO). Jaundice in newborns
- National Health Service (NHS, UK). Newborn jaundice
- ราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย. ภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด
- Maisels MJ, McDonagh AF. Phototherapy for neonatal jaundice. New England Journal of Medicine. 2008;358(9):920-928.
- โรงพยาบาลนครธน. 3 ขั้นตอนการดูแลภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิดสำหรับคุณแม่มือใหม่