พูดถึง ยาสามัญประจำบ้านที่คนท้องควรมี ยาที่ใช้แล้วลูกในท้องปลอดภัย ไม่ส่งผลทำให้เกิดความพิการนั้น ก่อนอื่นอยากให้คุณแม่ทำความเข้าใจ ประเภทของกลุ่มของยา ว่ามีอะไรบ้าง แต่ละกลุ่มส่งผลอย่างไรต่อทารกในครรภ์ค่ะ
ยาแบ่งเป็นกี่กลุ่ม แต่ละกลุ่มต่างกันอย่างไร
โดยทั่วไปแล้ว เราจะแบ่งยาออกเป็น 5 กลุ่ม ตาม FDA Pregnancy Categories ดังนี้
- กลุ่มA เป็นยาที่ไม่ทำให้เกิดความพิการของทารกเมื่อใช้ในไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์ และอาจจะไม่มีความเสี่ยงในไตรมาสต่อ ๆ มาด้วย
- กลุ่มB เป็นยาที่มีการศึกษาในสัตว์ทดลอง ว่าไม่ทำให้เกิดความพิการในทารก แต่ไม่มีการศึกษาที่ดีเพียงพอในคน
- กลุ่มC เป็นยาที่มีการศึกษาในสัตว์ทดลอง ว่ามีผลทำให้เกิดความพิการของตัวอ่อน แต่ไม่มีการศึกษาในคนเพียงพอ
- กลุ่มD มีข้อมูลในคนว่ามีผลต่อทารกในครรภ์ แต่ประโยชน์จากการใช้ยามีมากกว่า เพื่อความปลอดภัยของคุณแม่ตั้งครรภ์
- กลุ่มX มีรายงานทั้งในสัตว์และในคน ว่าทำให้เกิดความพิการในทารก ไม่เหมาะกับการใช้ยา
การใช้ยาสำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์
สำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์ การใช้ยาจะต้องมีความระมัดระวังเป็นอย่างมาก เนื่องจากยาบางชนิดอาจจะเป็นสาเหตุของความผิดปกติของลูกน้อยในครรภ์ได้ โดยเฉพาะในช่วงต้นของการตั้งครรภ์ที่ตัวอ่อนเพิ่งเริ่มสร้างอวัยวะสำคัญ หากจำเป็นต้องใช้ยาสามารถใช้ยาได้บางชนิด โดยต้องปรึกษาคุณหมอ หรือคุณเภสัชกร ก่อนเสมอ
องค์การอาหารและยาของประเทศสหรัฐอเมริกา (U.S. Food and Drug Administration) ได้จัดกลุ่มความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ยาในหญิงตั้งครรภ์ ตามความเสี่ยงของการเกิดการสร้างที่ผิดปกติทั้งรูปแบบและโครงสร้าง การทำงานที่ผิดปกติของอวัยวะต่าง ๆ ทั้งภายในและภายนอกร่างกาย และพฤติกรรมที่ผิดปกติของทารกในครรภ์เอาไว้ 5 กลุ่ม คือ A, B, C, D และ X ซึ่ง กลุ่ม A จัดว่าปลอดภัยที่สุด และ X อันตรายที่สุดตามลำดับ
ตัวอย่างยาที่ใช้ได้สำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์
- ยาแก้ปวด ลดไข้ – paracetamol
- ยาแก้แพ้ต้านฮิสตามีน – cetirizine, loratadine, levocetirizine
- ยาแก้ไอ – bromhexine
- ยาปฏิชีวนะสำหรับเชื้อแบคทีเรีย
- ยากลุ่ม penicillins , cephalosporins, azithromycin
การใช้ยาสำหรับคุณแม่ให้นม
สำหรับคุณแม่ที่ให้นมลูก การใช้ยาหลายตัวไม่ได้ก่อให้เกิดปัญหาหรือผลเสียอันตรายร้ายแรงจนต้องระมัดระวังมากเหมือนกับตอนตั้งครรภ์ที่จะผ่านไปยังลูกโดยตรง เพราะเมื่อทารกคลอดออกมาแล้ว ยาหลายชนิดไม่สามารถผ่านน้ำนมได้ จึงไม่มีผลกระทบต่อลูกเลย ส่วนยาหลายชนิดที่ผ่านน้ำนมได้ก็ผ่านไปในปริมาณที่ไม่มาก จึงไม่ได้มีผลข้างเคียงต่อลูก คุณแม่ให้นมจึงสามารถใช้ยาได้หลากหลายขึ้นกว่าตอนที่ยังตั้งครรภ์
อย่างไรก็ดี หากมีโอกาสก็ควรปรึกษาคุณหมอหรือเภสัชกรก่อนใช้ยาเสมอ ควรใช้ยาที่มีขนาดต่ำที่สุดที่ใช้ได้ หรือใช้ยาในช่วงระยะที่สั้นที่สุดเท่าที่จะทำได้ในการรักษาโรคให้ได้ผล ให้นมลูกหรือปั๊มนมก่อนที่คุณแม่จะทานยาในมื้อถัดไป หรือรอมากกว่า 2-3 ชั่วโมง หลังจากที่คุณแม่ทานยาจึงให้นมลูก
ตัวอย่างยาที่ใช้ได้สำหรับคุณแม่ให้นม
- ยาแก้ปวด ลดไข้ – paracetamol
- ยาแก้แพ้ต้านฮิสตามีน – cetirizine, loratadine
- ยาแก้ไอ – bromhexine, acetylcysteine
- ยาปฏิชีวนะสำหรับเชื้อแบคทีเรีย
- ยากลุ่ม penicillins , cephalosporins, และ macrolides
ทั้งนี้ คุณแม่ให้นมบุตร สามารถตรวจสอบด้วยตนเองได้ว่า ยาชนิดใดที่คุณแม่ให้นมสามารถใช้ได้อย่างปลอดภัยต่อลูก ที่เว็บไซต์ www.e-lactancia.org โดยใส่ชื่อยาสามัญของยาลงไป แล้วดูผลความเสี่ยงของการใช้ยา ถ้าขึ้นเป็นสีเขียว (very low risk) แสดงว่า ใช้ยาตัวนั้นได้ปลอดภัย ถ้าขึ้นสีเหลือง (low risk) แสดงว่าถ้าจำเป็นต้องใช้ยานั้นก็ใช้ได้ แต่ต้องติดตามว่ามีผลข้างเคียงหรือไม่ แต่ถ้าขึ้นเป็นสีส้ม หรือสีแดง ก็ไม่ควรใช้นะคะ
ยาที่คนท้องสามารถใช้ได้
คนท้องปวดหัว ปวดตัว ปวดเมื่อย
- paracet (B) แม่ตั้งครรภ์กินได้หมดทุกช่วง
- ยาพาราเซตามอล (อะซีตามิโนเฟน)
- กลุ่มยา NSAIDs (เช่น ibuprofen, ponstan, diclofenac, naproxen, celebrex) (C) สามารถใช้ได้ถ้าจำเป็น แต่ควรหลีกเลี่ยงหลังตั้งครรภ์ได้ 30 สัปดาห์ เนื่องจากมีผลต่อเส้นเลือดหัวใจของทารกในครรภ์
- แผ่นแปะกอเอี๊ยะ สามารถแปะได้ตามต้องการ ไม่เป็นอันตรายต่อทารกในครรภ์
**คนท้องห้ามใช้ยาแอสไพริน และไอบูโพรเฟน เพราะอาจส่งผลรบกวนการแข็งตัวของเลือด และเพิ่มโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดเลือดออกในขณะตั้งครรภ์ได้**
คนท้องเป็นไข้หวัด
- ยาลดน้ำมูก: คลอเฟนิรามีน (B) คนท้องใช้ได้เท่าที่จำเป็น
- ยาแก้ไอ: ยาที่ใช้ได้ เช่น dextrometrophan(C), guaifenesin(C), acetylcysteine(B) **ควรระวังคือยาน้ำที่มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนผสมค่ะ ต้องเลี่ยงกลุ่มนั้น**
- พวกยาอมแก้เจ็บคอต่างๆ
คนท้องเป็นกรดไหลย้อน ท้องอืด
- simethicone (C) หรือ air-x
- ยาหอม
- ยาลดการหลั่งกรดในกระเพา : omeprazole (C), ranitidine (B)
- ยาที่ลดกรดในกระเพาะ: อีโน, อลัม มิลค์, แอนตาซิล **ตัวที่ห้ามคือ misoprostol ทำให้แท้งได้, และยาธาตุน้ำแดง เพราะมีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบ**
คนท้องท้องเสีย
- เกลือแร่ ORS ใช้ได้ **ยาธาตุน้ำขาวตรากระต่ายบิน มีแอลกอฮอล์ผสม ควรเลี่ยง**
- ยาช่วยให้หยุดถ่าย loperamide หรือ immodium (B) ค่อนข้างปลอดภัยกับการตั้งครรภ์ แต่แนะนำว่าไม่ควรซื้อยาตัวนี้ใช้เอง เพราะถ้าการท้องเสียนั้นเกิดจากการติดเชื้อก็ไม่ควรใช้
คนท้องท้องผูก
- ยาระบาย เช่น มะขามแขก หรือ senokot(C), milk of magnesia หรือ MOM(B), bisacodyl(C), mucillin (B)
- ยาสวน ไม่ได้เกิดอันตรายกับเด็ก แต่อาจกระตุ้นให้เกิดการเจ็บครรภ์ได้ แนะนำว่าให้ใช้เมื่อจำเป็นจริงๆและภายใต้คำแนะนำของแพทย์
- กลีเซอรีน แบบเหน็บก้น(C)
คนท้องมีผื่นแพ้ ผื่นคัน สิว
- ยาทาส่วนใหญ่สามารถใช้ได้อย่างปลอดภัย พวกกลุ่ม topical steroid ก็ใช้ได้
- ยาสิว สามารถใช้ benzoyl peroxide **หลีกเลี่ยงกลุ่มที่มีวิตามินเอ เพราะมีรายงานเคสที่ก่อให้เกิดความพิการในทารก**
- ยาปฏิชีวนะ
- กลุ่มเพนิซิลลิน เช่น เพนิซิลลิน-วี แอมพิซิลลิน หรืออะม็อกซีซิลลิน ปลอดภัยสำหรับทารกในครรภ์ **แต่เนื่องจากยากลุ่มนี้มีการแพ้ยาสูงเป็นอันดับหนึ่ง จึงใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่ไม่เคยมีประวัติแพ้ยากลุ่มเพนิซิลลิน เพราะอาจเป็นอันตรายซึ่งในบางคนเป็นรุนแรงอาจถึงแก่ชีวิตได้**
บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ :
คนท้องกินผงชูรส คนท้องกินผงชูรสเยอะ อันตรายไหม มีผลต่อลูกในท้องหรือเปล่า
คนท้องไม่ควรกินยาอะไร ยาแก้ปวดที่คนท้องห้ามกิน มีผลต่อหัวใจและหลอดเลือดลูกในท้อง
60 วันแรกในท้องแม่ ทารกในครรภ์มีรูปร่างอย่างไร พ่อแม่อยากเห็นไหม?