สอนลูกเรียนรู้จากปัญหา จาก 10 ตัวอย่างสถานการณ์จากปัญหาใกล้ตัว

แม่ ๆ หลายคนอาจเคยกังวล เวลาลูกเจอปัญหาเล็ก ๆ น้อย ๆ แล้วร้องไห้ บ่นว่า “ทำไม่ได้” หรือรอให้ผู้ใหญ่เข้ามาช่วยแก้ทันที บางครั้งเราเองก็เผลอทำให้ลูกเคยชินกับการพึ่งพา โดยไม่เปิดโอกาสให้เขาได้ลองผิดลองถูกด้วยตัวเอง แต่จริง ๆ แล้ว หากเรารู้จัก สอนลูกเรียนรู้จากปัญหา ด้วยแนวคิด Problem-Based Learning (PBL) ที่ทั่วโลกใช้ในการพัฒนาเด็กและเยาวชน ลูกจะได้ทั้งความมั่นใจ ทักษะการคิด และความยืดหยุ่นทางใจค่ะ

Problem-Based Learning (PBL) คืออะไร?

ข้อมูลจากมหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้อธิบายไว้ว่า Problem-Based Learning (PBL) คือ วิธีการเรียนรู้ที่เริ่มต้นจากปัญหา แล้วให้เด็ก ๆ เป็นคนหาคำตอบด้วยตัวเอง

จุดสำคัญของ PBL

• เด็กได้เรียนรู้ผ่านประสบการณ์จริง ไม่ใช่แค่ฟังหรือท่องจำ
• กระตุ้นให้เด็กคิด วิเคราะห์ และหาวิธีแก้ปัญหา ด้วยตัวเอง
• พ่อแม่หรือครูจะทำหน้าที่เป็นโค้ช ไม่ใช่คนบอกคำตอบ
• เด็กจะได้ฝึกทักษะสำคัญ หลายด้าน เช่น
  
  • คิดวิเคราะห์ (Critical Thinking)
    
  • คิดสร้างสรรค์ (Creative Thinking)
    
  • ทำงานเป็นทีม (Collaboration)
    
  • ตัดสินใจอย่างมีเหตุผล

 PBL ต่างจากการเรียนรู้ทั่วไปยังไง?

• การเรียนปกติ: เด็กนั่งฟังครูบอกคำตอบ > ได้ความรู้ตรง ๆ
  
• PBL: เด็กเจอ “โจทย์หรือปัญหา” > ค้นคว้า ถาม ลองผิดลองถูก > ได้ทั้งความรู้และทักษะชีวิต
  

พูดง่าย ๆ คือ PBL ไม่ได้เน้น “ท่องจำ” แต่สอนให้เด็กคิดเป็น แก้ปัญหาเป็น และเรียนรู้ด้วยตนเอง

ประโยชน์ของการ สอนลูกเรียนรู้จากปัญหา

การ สอนลูกเรียนรู้จากปัญหา ไม่เพียงช่วยลูกในเรื่องการเรียน แต่ยังสร้างทักษะชีวิตที่ติดตัวไปตลอด

• ฝึก Critical Thinking

ลูกไม่เชื่อทุกอย่างที่ได้ยิน แต่จะถาม คิด และตรวจสอบ

• เสริม Creativity

เด็กจะลองหาวิธีใหม่ ๆ ในการแก้ปัญหา ทำให้มีความคิดสร้างสรรค์

• พัฒนา EQ และความยืดหยุ่นทางอารมณ์

เมื่อเจอความล้มเหลว เด็กจะไม่รู้สึกว่าทุกอย่างจบสิ้น แต่จะเรียนรู้จากประสบการณ์

• สร้าง Growth Mindset

อ้างอิงจากงานของ Carol Dweck (2006) เด็กที่มองว่าความล้มเหลวเป็นโอกาสเรียนรู้ จะมีแรงบันดาลใจพัฒนาตัวเองมากกว่าเด็กที่กลัวผิดพลาด

วิธีสอนลูกด้วย PBL ในชีวิตประจำวัน

พ่อแม่สามารถเริ่มง่าย ๆ ได้เลย

1. เริ่มจากปัญหาง่าย ๆ รอบตัว เช่น “ขนมหมดแล้วจะทำยังไงดี?”
   
2. ถามคำถามปลายเปิด เช่น “มีวิธีไหนอีกบ้าง?”
   
3. ให้ลูกลองผิดลองถูก ไม่รีบแก้แทน
   
4. สะท้อนผลลัพธ์ เช่น “หนูเรียนรู้อะไรจากเรื่องนี้?”
   
5. เสริมแรงเชิงบวก ชมลูกที่ความพยายามมากกว่าผลลัพธ์

ตัวอย่างสถานการณ์จริง

นี่คือ 10 เหตุการณ์ที่แม่ ๆ สามารถใช้ PBL สอนลูกเรียนรู้จากปัญหา ได้จากปัญหาใกล้ตัว

1. ลูกทำน้ำหก: แทนที่จะรีบเช็ดเอง ชวนถามว่า “หนูจะแก้ยังไงดี?” แล้วให้ลูกลองเช็ดเอง
   
2. ลูกลืมการบ้าน:  แทนที่จะตำหนิ ถามว่า “ครั้งหน้าเราจะไม่ลืมได้ยังไง?” เช่น ทำเช็กลิสต์ก่อนนอน
   
3. ลูกใส่รองเท้าผิดข้าง: ให้ลูกลองเดินแล้วสังเกตความรู้สึก ก่อนถอดมาแก้เอง
   
4. ลูกหาของเล่นไม่เจอ:  ชวนคิดตามรอยว่า “ครั้งล่าสุดหนูวางไว้ตรงไหน?”
   
5. ลูกอยากได้ของเล่นราคาแพง: ถามว่า “ถ้าอยากได้ หนูมีวิธีออมเงินหรือเก็บแต้มยังไงดี?”
   
6. ลูกทะเลาะกับเพื่อน: ชวนถามว่า “มีวิธีไหนที่เราจะเล่นด้วยกันโดยไม่ทะเลาะ?”
   
7. ลูกเปิดขนมไม่ออก: ให้ลองหาวิธี เช่น ใช้กรรไกร หรือขอความช่วยเหลือ
   
8. ลูกไม่อยากกินผัก: ถามว่า “จะทำยังไงให้มันอร่อยขึ้น?” เช่น คลุกกับข้าว หรือน้ำจิ้ม
   
9. ลูกอยากเล่นต่อแต่ถึงเวลานอน: ชวนคิดว่า “ถ้าลูกนอนดึก พรุ่งนี้จะเป็นยังไง?”
   
10. ลูกเล่นเกมแพ้แล้วร้องไห้: ถามว่า “หนูจะฝึกยังไงให้เก่งขึ้นในรอบหน้า?”

การสอนให้ลูกเรียนรู้จากปัญหา ก็มีข้อที่ต้องระวัง เช่น ไม่ควรโยนปัญหาที่ใหญ่เกินไปให้กับลูก เช่น เรื่องการเงินของครอบครัว และเมื่อลูกพยายามแก้ปัญหาด้วยตัวเอง พ่อแม่ยังคงต้องอยู่ใกล้ ๆ คอยช่วยเหลือ ไม่ให้ลูกรู้สึกถูกทอดทิ้ง รวมถึง อย่าใช้ PBL เป็นข้ออ้างแล้วปล่อยลูกจัดการทุกอย่างเอง เพราะอย่างไรก็ตาม เด็กยังต้องการผู้ใหญ่เป็นที่พึ่งทางใจอยู่นั่นเอง

สุดท้ายนี้ อย่าลืมว่า ปัญหาไม่ได้มีไว้ให้กลัว แต่มีไว้ให้ลูกได้เรียนรู้ และพ่อแม่คือ “โค้ชคนแรก” ที่จะอยู่ข้าง ๆ เวลาลูกลองผิดลองถูกไปด้วยกันค่ะ

ที่มา: เอกสารประกอบการบรรยาย มหาวิทยาลัยขอนแก่น

บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ

10 เกมฝึก EF เสริมทักษะสมอง คิดก่อนทำ คุมอารมณ์ได้ แก้ปัญหาเป็น

สอนลูกให้มี ทักษะคิดแก้ปัญหา เอาตัวรอดได้ ในวันที่พ่อแม่ไม่สามารถอยู่ช่วยลูกได้ตลอด

12 วิธี เลี้ยงลูกให้คิดเป็น ในยุคที่ AI ตอบทุกอย่างให้หมด