ระบบทางเดินหายใจเริ่มมีการเจริญเติบโตและพัฒนาการขึ้นหลังการฝังตัวที่ผนังมดลูกประมาณ 3-4 สัปดาห์ โดยพัฒนาการของระบบทางเดินหายใจและส่วนประกอบที่สำคัญของปอด สามารถแยกเป็นระยะย่อยๆ ได้ 5 ระยะ ดังนี้
Embryonic period
เริ่มต้นประมาณสัปดาห์ที่ 4 หลังจากการฝังตัวที่ผนังมดลูก มีการสร้างท่อทางเดินหายใจแรกเริ่ม
ระยะนี้มีเหตุการณ์ที่สำคัญๆ เกิดขึ้น 2 อย่าง คือ
- มีการสร้างท่อทางเดินหายใจแรกเริ่มที่พัฒนามาจากการแตกแขนงของเยื่อบุทางเดินอาหารชั้นใน
- มีการสร้างหลอดเลือดบริเวณรอบๆ ทางเดินหายใจ
Pseudoglandular period
เริ่มประมาณสัปดาห์ที่ 6 หลังจากการฝังตัวที่ผนังมดลูก ในระยะนี้ท่อทางเดินหายใจขนาดใหญ่จะปรากฏชัดเจนแล้ว มีการสร้างหลอดเลือดแดงที่นำเลือดมาจากหัวใจห้องล่างขวาไปปอด และหลอดเลือดดำที่นำเลือดมาจากปอดสู่หัวใจห้องบนซ้าย มีการพัฒนาท่อทางเดินหายใจแรกเริ่มแยกส่วนของหลอดลมและหลอดอาหารออกจากกัน
ท่อทางเดินหายใจจะแตกแขนงไปจนกระทั่งถึงระดับของแขนงขั้วปอดที่มีขนาดเล็กที่สุด มีการสร้างเซลล์ของระบบทางเดินหายใจและกล้ามเนื้อเรียบผนังหลอดลม ซึ่งจะปรากฏชัดเจนเมื่ออายุครรภ์ 16 สัปดาห์
กะบังลมถูกสร้างขึ้นทั้ง 2 ข้าง ซ้ายและขวามาบรรจบกันตรงกลาง ทำหน้าที่เป็นตัวปิดกั้นระหว่างช่องอกและช่องท้องและกำหนดการเจริญเติบโตของเนื้อเยื่อปอดในแนวตั้ง
- Canalicular period
เริ่มต้นเมื่ออายุครรภ์ได้ประมาณ16-28 สัปดาห์ ทางเดินหายใจตอนต้นส่วนใหญ่พัฒนาเสร็จสมบูรณ์แล้ว พร้อมทำหน้าที่แลกเปลี่ยนก๊าซ เริ่มมีการสร้างเซลล์ทำหน้าที่สร้างสารลดแรงตึงผิว (Surfactant) เคลือบบริเวณถุงลม เพื่อเตรียมความพร้อมในการขยายตัวของปอดเมื่อลูกเริ่มหายใจครั้งแรก โดยจะเสร็จสมบูรณ์สามารถทำหน้าที่ได้เมื่ออายุครรภ์ 34 สัปดาห์ นอกจากนี้หลอดเลือดฝอยบริเวณรอบๆ ทางเดินหายใจเริ่มหนาแน่นและปรากฏชัดเจนขึ้น
รูจมูกของลูกจะเริ่มเปิดราวสัปดาห์ที่ 26 ลูกจึงเริ่มฝึกการหายใจ โดยมีการเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อทรวงอก และมีน้ำคร่ำไหลจากจมูกเข้าสู่ปอด
- Saccular period
เริ่มเมื่ออายุครรภ์ประมาณ 28-36 สัปดาห์ ทางเดินหายใจส่วนปลายจะขยายกว้างออก มีการสร้าง Terminal sacs หลอดเลือดฝอยจะปรากฏชัดเจนชิดกับ Terminal sac กั้นโดย Basement membrane เพื่อให้สามารถแลกเปลี่ยนก๊าซได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยปอดจะสมบูรณ์เต็มที่เมื่ออายุครรภ์ได้ 35 สัปดาห์เป็นต้นไป
- Alveolar period
เริ่มเมื่ออายุครรภ์ประมาณ 36-37 สัปดาห์ มีการแยกของ Terminal saccules ออกเป็นถุงลมหลายๆอัน โดยแรกเกิดปอดของมนุษย์จะมีถุงลมประมาณ 50 ล้านหน่วย กล้ามเนื้อเรียบของทางเดินหายใจจะตอบสนองต่อสิ่งเร้าต่างๆ ได้แล้ว
เมื่อทารกคลอดออกมา และคุณหมอทำการตัดสายรก เมื่อนั้นรกจะหมดหน้าที่ในการส่งออกซิเจนไปยังทารก เด็กก็จะเริ่มหายใจและได้รับออกซิเจนทางปอดแทน
ที่มา www.med.cmu.ac.th
ภาพประกอบ
บทความที่น่าสนใจอื่นๆ
การตัดสายสะดือช้าลงเป็นผลดีกับสุขภาพของทารก
พัฒนาการมองเห็นของทารกในครรภ์ เริ่มต้นอย่างไร