เล่นให้พอ ลูกงอแงน้อยลง การเล่นคือสิ่งสำคัญ ที่พ่อแม่มักมองข้าม
เด็กงอแงบ่อย พ่อแม่ลองเปลี่ยนวิธีคิด! รู้หรือไม่ เล่นให้พอ ลูกงอแงน้อยลง เพราะความงอแง อาจเกิดจากความต้องการพื้นฐาน ที่ยังไม่ถูกเติมเต็ม
รู้หรือไม่คะ เล่นให้พอ ลูกงอแงน้อยลง เพราะเด็กวัยเตาะแตะถึงอนุบาล ที่มักงอแง ร้องไห้ง่าย อารมณ์ขึ้นๆ ลงๆ อาจไม่ได้เกิดจากการเลี้ยงดูที่ผิดพลาด แต่เกิดจาก “ความต้องการพื้นฐานทางพัฒนาการที่ยังไม่ถูกเติมเต็ม” และหนึ่งในนั้นคือ “การเล่นให้พอ”
การเล่นคือภาษาของเด็ก เป็นช่องทางสำคัญที่เด็กใช้สื่อสารความรู้สึก สร้างความสัมพันธ์ เรียนรู้โลกภายนอก รวมถึงจัดการอารมณ์ของตัวเอง หากเด็กไม่ได้มีเวลาเล่นสนุก หรือได้เล่นร่วมกับพ่อแม่อย่างมีคุณภาพ อาจส่งผลให้เขารู้สึกไม่มั่นคงทางใจ หงุดหงิดง่าย และเรียกร้องความสนใจผ่านการงอแง บทความนี้จะพาไปดูว่า การเล่นเกี่ยวข้องกับพฤติกรรมงอแงอย่างไร และพ่อแม่สามารถใช้การเล่นของลูก เป็นเครื่องมือช่วยลูกให้ใจเย็นขึ้นได้อย่างไร
ทำไม เล่นให้พอ ลูกงอแงน้อยลง ?
1. การเล่น คือ การระบายอารมณ์ และความเครียดในเด็ก
สมองของเด็กวัย 1-6 ขวบ ยังพัฒนาไม่สมบูรณ์ โดยเฉพาะสมองส่วน prefrontal cortex ซึ่งควบคุมเหตุผล และการยับยั้งชั่งใจ การที่เด็กถูกห้ามไม่ให้วิ่งเล่น หรือขาดเวลาเล่น จะทำให้พลังงานและอารมณ์สะสมอยู่ภายใน จนนำไปสู่พฤติกรรมระเบิดอารมณ์ หรืออาละวาด การเล่นโดยเฉพาะแบบ free play (เล่นตามจินตนาการ) ช่วยให้เด็กปลดปล่อยอารมณ์ ควบคุมตนเอง และรู้จักจัดการกับความเครียดของตัวเองได้
2. การเล่นช่วยให้พ่อแม่เติมเต็ม “ถังอารมณ์” ของลูก
ตามแนวคิดของ Dr. Laura Markham (ผู้ก่อตั้ง Aha Parenting) เด็กทุกคนมี “ถังอารมณ์” ที่ต้องได้รับการเติมเต็มด้วยความรัก ความใส่ใจ และการมีปฏิสัมพันธ์อย่างอบอุ่นกับผู้ใหญ่ การเล่นที่พ่อแม่มีปฏิสัมพันธ์ด้วย (interactive play) จะช่วยเติมถังนี้ให้เต็ม เด็กที่รู้สึกว่าได้รับความรักอย่างพอเพียง จะมีความมั่นคงทางอารมณ์ งอแงน้อยลง
3. สายสัมพันธ์แน่นแฟ้น ลดความรู้สึกโดดเดี่ยวของลูก
งานวิจัยจาก University of Cambridge พบว่า เด็กที่พ่อแม่เล่นด้วยอย่างสม่ำเสมอ จะมีระดับ cortisol (ฮอร์โมนที่เกี่ยวกับความเครียด) ต่ำกว่ากลุ่มที่ไม่ได้เล่นด้วยอย่างมีคุณภาพ โดยเฉพาะในครอบครัวที่พ่อแม่มีเวลาจำกัด การเล่นสั้น ๆ แต่มีคุณภาพ เช่น การสบตา หัวเราะ หรือเล่านิทาน จะสร้างความรู้สึก “เป็นที่รัก” ได้ลึกซึ้งกว่าคำพูดลอย ๆ ว่า “แม่รักหนูนะ”
ถ้าเด็กไม่ได้เล่นมากพอ จะเกิดอะไรขึ้น?
เด็กที่ไม่ได้รับโอกาสให้เล่นอย่างเพียงพอในแต่ละวัน อาจดูเหมือนไม่มีอะไรผิดปกติในช่วงแรก แต่ในระยะยาว จะส่งผลกระทบต่อพัฒนาการหลายด้าน โดยเฉพาะพฤติกรรมและอารมณ์ ที่ผู้ใหญ่เข้าใจผิดว่าเป็น “นิสัยดื้อ” หรือ “งอแงเกินเหตุ” ทั้งที่จริงคือ ผลจากความเครียดที่สะสมอยู่ในร่างกายและจิตใจ
- พัฒนาการถดถอย: เด็กอาจเริ่มแสดงพฤติกรรมเหมือนเด็กเล็กกว่าวัย เช่น พูดเสียงแหลม งอแงแบบไร้เหตุผล ไม่อยากเข้าสังคม
- อารมณ์แปรปรวน: เด็กจะหงุดหงิดง่าย กระวนกระวาย หรือแสดงความก้าวร้าวเล็ก ๆ เพื่อระบายความรู้สึกภายในที่บีบคั้น
- เรียกร้องความสนใจ: พฤติกรรมงอแงกลายเป็นกลไกสำคัญ เพื่อเรียกร้องความรักความสนใจ ที่ขาดหายไปจากกิจกรรมเล่นกับพ่อแม่
- ชะลอพัฒนาการสมอง: เด็กที่ไม่ได้เล่น จะพลาดโอกาสพัฒนาทักษะพื้นฐานของการวางแผน การควบคุมตนเอง และการแก้ปัญหาในอนาคต
ในทางจิตวิทยา เด็กที่ไม่มีโอกาสเล่น มักเติบโตขึ้นมา โดยไม่รู้จักการระบายความเครียดด้วยวิธีสร้างสรรค์ เช่น พูด เล่น เขียน หรือเคลื่อนไหว จึงมีความเสี่ยงในการพัฒนาเป็นวัยรุ่นที่ขาดทักษะจัดการอารมณ์ และอาจนำไปสู่ปัญหาในวัยผู้ใหญ่ได้ค่ะ
การเล่นแบบไหนถึงเรียกว่า “พอ”
การเล่นที่เพียงพอ ไม่ใช่แค่เรื่องของระยะเวลา แต่รวมถึง “ความใส่ใจ” และ “คุณภาพของการเล่น” ด้วย เด็กบางคนอาจได้เล่นวันละ 3 ชั่วโมง แต่ไม่มีพ่อแม่เล่นด้วย หรือเล่นแบบเร่งรีบ จนรู้สึกไม่สนุก ก็ไม่ต่างอะไรจากการไม่ได้เล่นเลย
ปริมาณที่เหมาะสม
- เด็กอายุ 1–3 ปี: ควรเล่นอย่างอิสระ และมีปฏิสัมพันธ์รวมกัน ไม่น้อยกว่า 1–2 ชั่วโมงต่อวัน
- เด็กอายุ 3–6 ปี: ควรมีเวลาเล่นประมาณ 2–3 ชั่วโมงต่อวัน แบ่งเป็นช่วงละ 20–40 นาที
คุณภาพของการเล่น
- เล่นโดยไม่ถูกรบกวน: ปิดหน้าจอ หลีกเลี่ยงการใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ในระหว่างเล่น
- เล่นที่ลูกนำ เราตาม: ไม่เร่ง ไม่ตัดสินใจแทน เช่น ถ้าลูกอยากให้แม่เป็นเสือ พ่อเป็นต้นไม้ เราก็เข้าร่วมโดยไม่เปลี่ยนเกม
- เล่นแบบมีอารมณ์ร่วม: พ่อแม่ควรหัวเราะ ตื่นเต้น หรือเศร้าร่วมไปกับลูก เพื่อให้ลูกสัมผัสได้ถึงการเชื่อมโยงทางใจ
การเล่นแบบนี้ ทำให้เด็กอิ่มใจ และรู้สึกว่าเขามีที่ว่างในโลกของพ่อแม่ ซึ่งเป็นรากฐานของความมั่นคงทางอารมณ์ในระยะยาว
การเล่นช่วยส่งเสริมสมองส่วนไหนบ้าง
ในช่วงวัยเด็ก สมองของมนุษย์เติบโตเร็วและซับซ้อนอย่างน่าทึ่ง การเล่นจึงเป็นตัวกระตุ้นสำคัญ ที่ช่วยให้สมองเชื่อมโยงเซลล์ประสาทหลายล้านเส้นเข้าด้วยกันอย่างเป็นระบบ งานวิจัยด้านประสาทวิทยา พบว่า การเล่นอย่างมีคุณภาพ มีผลโดยตรงต่อการพัฒนาสมองในหลายส่วน ได้แก่:
- Prefrontal Cortex: ควบคุมการวางแผน การยับยั้งชั่งใจ และการควบคุมอารมณ์ การเล่นบทบาทสมมติ หรือเกมที่ต้องใช้กฎ จะช่วยฝึกทักษะนี้
- Hippocampus: ศูนย์รวมความจำและการเรียนรู้ การเล่นที่มีการเล่าเรื่อง หรือเล่นกับวัตถุจริง เช่น การต่อเลโก้ จะช่วยให้เด็กจัดระบบความจำ และฝึกสมาธิ
- Amygdala: จัดการกับอารมณ์ เช่น ความกลัว ความโกรธ การเล่นบทบาทสมมติ จะช่วยให้เด็กได้เผชิญอารมณ์ในสถานการณ์จำลอง และฝึกการอยู่กับอารมณ์นั้นอย่างปลอดภัย
- Cerebellum: เกี่ยวข้องกับเรื่องของการเคลื่อนไหว สมดุลร่างกาย เช่น การปีนป่าย กระโดด วิ่ง หรือโยนลูกบอล ช่วยกระตุ้นพัฒนาการด้านการเคลื่อนไหว
การที่เด็กได้เล่นอย่างหลากหลาย จึงไม่ใช่แค่ทำให้เขา “ไม่เบื่อ” แต่คือการกระตุ้นให้สมองแต่ละส่วน ได้ฝึกฝนหน้าที่ของตัวเองอย่างสมดุล ส่งผลต่อสติปัญญา อารมณ์ และความสามารถ ในการปรับตัวต่อสิ่งแวดล้อมในระยะยาว
เทคนิคเล่นให้พอ ลดงอแง (แบ่งตามวัย)
เด็กแต่ละวัย มีพัฒนาการที่แตกต่างกัน การเล่นจึงควรปรับให้เหมาะสมกับวัย และความต้องการของลูกแต่ละคน โดยสิ่งสำคัญคือ การสร้างความรู้สึกว่า “พ่อแม่อยู่กับฉันจริง ๆ” มากกว่าเพียงแค่อยู่ใกล้กันทางกาย ลองมาดูว่าในแต่ละวัย ควรเล่นอย่างไร เพื่อช่วยลดพฤติกรรมงอแง
วัย 1–3 ปี: วัยแห่งการสำรวจร่างกาย
- เป้าหมาย: กระตุ้นประสาทสัมผัส สร้างความผูกพัน และปล่อยพลังงานให้เพียงพอ
- กิจกรรมแนะนำ: เช่น เล่นน้ำในอ่างเล็ก ๆ พร้อมของเล่นลอยน้ำ, เล่นซ่อนของ แล้วให้ลูกหา, ใช้ของเล่นที่ปลอดภัย เช่น บล็อกไม้ หนังสือนิทาน ลูกบอล, ร้องเพลง เคาะจังหวะ ตีกลอง
- เคล็ดลับ: ใช้เสียงและสีช่วยดึงดูด ปล่อยให้ลูกเป็นผู้นำในการเล่น ไม่เร่ง ไม่แทรกแซงมากเกินไป
วัย 3–6 ปี: วัยแห่งจินตนาการและบทบาทสมมติ
- เป้าหมาย: พัฒนาทักษะทางภาษา อารมณ์ และสังคม ผ่านการเล่นเชิงสัญลักษณ์
- กิจกรรมแนะนำ: เล่นบทบาทสมมติ, สร้างเมืองหรือบ้าน จากบล็อกหรือกล่องกระดาษ, เล่านิทานแล้วให้ลูกช่วยเติมเนื้อเรื่องต่อ, เล่นกับเพื่อน ฝึกการรอคอย แบ่งปัน และแก้ปัญหา
- เคล็ดลับ: ให้ลูกได้เป็นผู้กำหนดบทบาทบ้าง เช่น “วันนี้ลูกอยากให้แม่เป็นใครในเกมนี้” เพื่อให้เขารู้สึกมีอำนาจในการควบคุมบางส่วนในชีวิต
เทคนิค “การเล่นแบบมีคุณภาพ 10 นาที”
พ่อแม่หลายคนคิดว่าต้องมีเวลาเยอะ ถึงจะเล่นกับลูกได้ แต่จริง ๆ แล้ว หลักการเล่นแบบมีคุณภาพ 10 นาที ก็เพียงพอที่จะทำให้ลูกรู้สึกมีความสุขได้
- ตั้งเวลา 10 นาที วางมือถือ ปิดจอทุกชนิด
- เล่นสิ่งที่ลูกเลือก ไม่เสนอ ไม่สอน ไม่เร่ง
- ใช้สายตาและน้ำเสียงที่เป็นมิตร เช่น “แม่อยู่ตรงนี้กับหนูนะ ไม่รีบไปไหน”
ผลที่เห็นได้ชัด: ลูกจะรู้สึกว่าเขาเป็นที่รัก ได้รับความสำคัญ และมีโอกาสระบายอารมณ์ในพื้นที่ปลอดภัย ซึ่งช่วยลดการงอแงได้อย่างมีประสิทธิภาพ
พ่อแม่เล่นแบบไหน ลูกถึงไว้ใจ
การเล่นไม่ใช่แค่กิจกรรมสนุก แต่คือช่วงเวลาที่พ่อแม่สามารถสร้างความไว้วางใจ และความสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นกับลูกได้ การที่ลูกยอมเล่นกับพ่อแม่ ไม่ใช่เพราะของเล่นน่าสนใจ หรือเกมสนุก แต่เพราะเขารู้สึก “ปลอดภัยที่จะเป็นตัวเอง” การเล่นที่ดีควรสร้างสภาพแวดล้อมที่ลูกไม่ต้องกลัวว่าจะถูกตัดสิน ถูกสั่ง หรือถูกเปรียบเทียบ
- สร้างบรรยากาศปลอดภัย: พ่อแม่ไม่ควรขัด หรือแก้คำพูดลูกระหว่างเล่น เช่น ถ้าลูกบอกว่า “หนูเป็นเจ้าหญิงบินได้” ก็ไม่ควรตอบว่า “เจ้าหญิงไม่มีปีกนะลูก” แต่ควรตามจินตนาการไป เช่น “แล้วเจ้าหญิงจะบินไปไหนดีนะ?”
- ไม่แทรกไม่ขัดลูก: งดการแทรกวินัยในระหว่างการเล่น เช่น ถ้าลูกพูดเสียงดัง อย่ารีบตักเตือนทันที ให้รอหลังเล่นเสร็จแล้วค่อยสอน เพราะหากสอดแทรกตลอด เด็กจะรู้สึกว่าการเล่นกับพ่อแม่ไม่สนุก
- ให้ลูกนำ: ปล่อยให้ลูกเป็นผู้นำในเกม เช่น ถ้าลูกอยากให้พ่อเป็นไดโนเสาร์เสียงหลง ก็จงเป็นไดโนเสาร์เสียงหลงอย่างเต็มใจ ลูกจะรู้สึกว่าเขาควบคุมบางอย่างในชีวิตได้ ซึ่งสำคัญมากในช่วงวัยที่เขามักรู้สึกว่าโลกนี้ควบคุมอะไรไม่ได้เลย
- อยู่ตรงนั้นด้วยใจ: เวลาที่เล่นกับลูก อย่าใช้มือถือ หรือดูจออื่นไปด้วย ใช้สายตา น้ำเสียง และภาษากายบอกให้ลูกรู้ว่า “แม่อยู่ตรงนี้กับหนูจริง ๆ นะ”
เมื่อพ่อแม่เล่นด้วยวิธีนี้บ่อย ๆ ลูกจะค่อยๆ เปิดใจมากขึ้น กล้าแสดงความรู้สึกอย่างตรงไปตรงมา และเมื่อมีปัญหาในใจ เช่น หงุดหงิด กลัว หรือเศร้า เขาจะเลือกวิธีการสื่อสารที่สร้างสรรค์ แทนที่จะงอแง หรือระเบิดอารมณ์ออกมาอย่างรุนแรงค่ะ
เมื่อเราเข้าใจว่า “การเล่นคือสิ่งสำคัญ” สำหรับพัฒนาการของลูก การให้เวลาเล่นอย่างพอเพียง จึงไม่ใช่เรื่องไร้สาระ แต่คือสิ่งจำเป็น ที่ช่วยลดพฤติกรรมงอแงได้จริง การเล่นช่วยให้เด็กระบายความเครียด เรียนรู้การควบคุมอารมณ์ เสริมสร้างสายสัมพันธ์ระหว่างพ่อแม่ลูก และกระตุ้นสมองให้พัฒนาอย่างรอบด้าน เด็กที่ “เล่นให้พอ” มักมีความมั่นคงทางอารมณ์ มีพฤติกรรมที่น่ารักขึ้น สื่อสารได้ดี และไม่ต้องใช้การงอแง เพื่อเรียกร้องความสนใจ หากพ่อแม่มองการเล่นว่าเป็นเครื่องมือสำคัญในการเลี้ยงลูก ไม่ใช่เพียงกิจกรรมฆ่าเวลา ก็จะสามารถเปลี่ยนบ้านให้เป็นพื้นที่ปลอดภัยสำหรับลูกได้นะคะ
ที่มา: standtogether
บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
10 ของเล่นสำหรับทารก สุดเจ๋ง! เสริมพัฒนาการลูกน้อยวัย 0-6 เดือน
เล่นกับลูกอย่างไร เพื่อให้ลูกมีความคิดสร้างสรรค์ 100 เรื่องพ่อแม่ต้องรู้ก่อนลูก 1 ขวบ
9 ไอเดีย งานศิลปะง่ายๆ เล่นกับลูก เพิ่มทักษะทางความคิดสร้างสรรค์
มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!
