"สมัยนี้แล้วยังตีลูกอีกเหรอ?" ตีลูกผิดไหม ลงโทษแบบไหนให้ได้ผล

คำถามที่หลายครอบครัวกำลังเผชิญคือ การใช้ไม้เรียวยังเป็นคำตอบของการสร้างวินัยในเด็กอยู่หรือไม่? ลงโทษแบบไหนให้ได้ผล?

“รักวัวให้ผูก รักลูกให้ตี” สุภาษิตเก่าแก่ที่คนไทยคุ้นเคย แต่ในยุคที่วิทยาศาสตร์การเลี้ยงดูเด็กก้าวหน้า คำถามที่หลายครอบครัวกำลังเผชิญคือ การใช้ไม้เรียวยังเป็นคำตอบของการสร้างวินัยในเด็กอยู่หรือไม่? ลงโทษแบบไหนให้ได้ผล?

เมื่อการตีถูกตั้งคำถาม

วัฒนธรรมการเลี้ยงดูเด็กกำลังเปลี่ยนไป ที่เคยได้ยินว่า “โดนตีแล้วจะได้จำ” หรือ “พ่อแม่ตีเพราะรัก” อาจกำลังถูกทบทวนใหม่ด้วยข้อมูลทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาเด็กที่ลึกซึ้งกว่าเดิม ผู้เชี่ยวชาญด้านเด็กหลายท่านมีความเห็นว่า การตีอาจใช้ได้ในสถานการณ์เฉพาะ เช่น เมื่อเด็กกำลังทำสิ่งที่เป็นอันตรายร้ายแรงต่อตัวเองหรือผู้อื่น และต้องมีข้อตกลงร่วมกันไว้ล่วงหน้า แต่คำถามสำคัญคือแม้จะเป็นการตีเพียงเบาๆ คุณแน่ใจหรือว่าไม่ได้ทิ้งรอยแผลลึกในใจลูกที่คุณมองไม่เห็น?

บาดแผลที่มองไม่เห็น: เมื่อไม้เรียวทำร้ายจิตใจ

การศึกษาทางวิทยาศาสตร์จำนวนมากยืนยันว่า ไม้เรียวไม่ได้สร้างแค่รอยฟกช้ำภายนอก แต่ยังส่งผลกระทบต่อจิตใจและพัฒนาการของเด็กในระยะยาว

ทำลายความภาคภูมิใจในตัวเอง เด็กที่โดนตีบ่อยๆ มีแนวโน้มรู้สึกว่าตัวเองไร้ค่า ไม่สมควรได้รับความรัก และมองตัวเองในแง่ลบ
สร้างวงจรความล้มเหลว เมื่อเด็กไม่เชื่อในศักยภาพของตัวเอง พวกเขามีแนวโน้มที่จะล้มเหลวซ้ำๆ ในชีวิต และอาจนำไปสู่การยอมแพ้ง่ายเมื่อเผชิญความท้าทาย
ส่งผลต่อสุขภาพกายและใจ งานวิจัยเรื่อง ACEs (Adverse Childhood Experiences) พบว่า เด็กที่เติบโตมากับความรุนแรงในครอบครัว มีความเสี่ยงสูงต่อโรคร้ายในอนาคต ทั้งโรคหัวใจ มะเร็ง และภาวะซึมเศร้า การตีอาจหยุดพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์ได้ชั่วคราว แต่มันไม่ได้สอนให้เด็กรู้ว่าควรทำอย่างไรแทน

ลงโทษแบบไหนให้ได้ผล

หากถามว่า ถ้าไม่ตีลูกแล้วจะ ลงโทษแบบไหนให้ได้ผล คำตอบคือ การสร้างวินัยโดยไม่ใช้ความรุนแรง แม้ว่าไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ก็ไม่ใช่เรื่องยากเกินไป หลักการสำคัญคือ การสร้างกติกาที่ยุติธรรมและมีความหมาย

กติกาที่มีเหตุผลและเหมาะสมกับวัย

สร้างกติกาที่สมเหตุสมผลและเหมาะกับช่วงวัยของลูก เด็กเล็กต้องการกติกาที่ง่ายและชัดเจน ขณะที่เด็กโตสามารถเข้าใจเหตุผลและรับผิดชอบมากขึ้น

อธิบายที่มาที่ไปของกติกา

เด็กจะเชื่อฟังมากขึ้นเมื่อเข้าใจว่าทำไมต้องมีกติกานั้น เช่น “เราต้องเก็บของเล่นเพราะว่าถ้าวางทิ้งไว้ มันอาจทำให้คนอื่นสะดุดล้มได้” แทนที่จะใช้คำสั่งเพียง “เก็บของเล่นเดี๋ยวนี้!”

กำหนดผลที่จะตามมาอย่างชัดเจน

ให้ลูกรู้ล่วงหน้าว่าถ้าทำผิดกติกาจะเกิดอะไรขึ้น และผลที่ตามมาควรสัมพันธ์กับการกระทำ เช่น “ถ้าไม่เก็บของเล่น พรุ่งนี้จะไม่ได้เล่นของชิ้นนั้น” แทนที่จะลงโทษแบบไม่เกี่ยวข้องกัน

อารมณ์ของพ่อแม่: กุญแจสำคัญที่มักถูกมองข้าม

บ่อยครั้งที่การลงโทษรุนแรงเกิดจากอารมณ์โกรธของพ่อแม่มากกว่าพฤติกรรมของลูก เมื่อใดที่คุณรู้สึกโกรธจนควบคุมตัวเองไม่ได้ นั่นคือสัญญาณเตือนให้

หยุดพัก หายใจลึกๆ นับ 1-10 หรือแยกตัวออกมาสงบสติอารมณ์
ตั้งคำถามกับตัวเอง ฉันกำลังตอบสนองต่อพฤติกรรมของลูก หรือกำลังระบายอารมณ์ของตัวเอง?
กลับมาแก้ไขปัญหา เมื่ออารมณ์สงบลงแล้ว ค่อยกลับมาพูดคุยและหาทางออกร่วมกัน

สร้างวินัยให้ลูก

สร้างบ้านที่ปลอดภัยทางใจ

การเลี้ยงลูกในยุคใหม่ไม่ได้วัดที่ความเข้มงวดหรือการลงโทษ แต่วัดที่ความสามารถในการสร้าง “พื้นที่ปลอดภัย” ให้ลูกได้เติบโต เรียนรู้จากความผิดพลาด และกล้าที่จะลองทำสิ่งใหม่ๆ

บ้านที่เด็กรู้สึกปลอดภัยทางใจคือบ้านที่

มีกติกาชัดเจนแต่ยืดหยุ่นได้
พ่อแม่รับฟังความรู้สึกของลูกอย่างจริงจัง
ความผิดพลาดเป็นโอกาสในการเรียนรู้ ไม่ใช่เหตุผลของการถูกลงโทษ
ลูกกล้าบอกความรู้สึกและความกังวลโดยไม่กลัวว่าจะถูกตี

ในวันที่ความรู้ด้านสุขภาพจิตและพัฒนาการเด็กเติบโตไปไกล การทบทวนวิธีการเลี้ยงลูกแบบเดิมๆ ไม่ใช่เรื่องน่าอาย แต่เป็นการแสดงความรักอีกรูปแบบหนึ่ง ความรักที่พร้อมเปลี่ยนแปลงตัวเองเพื่อให้ลูกได้เติบโตอย่างมีสุขภาพกายและใจที่สมบูรณ์ จำไว้ว่า สิ่งสำคัญไม่ใช่แค่การเลี้ยงลูกให้ “เชื่อฟัง” แต่เป็นการเลี้ยงให้ลูกเติบโตเป็นคนที่ “เข้าใจ” ว่าทำไมบางสิ่งถึงถูกและบางสิ่งถึงผิด และเมื่อเผชิญกับสถานการณ์ใหม่ๆ ในอนาคต พวกเขาจะสามารถตัดสินใจได้อย่างมีวิจารณญาณและมีความรับผิดชอบ

Ref : American Academy of Pediatrics. (2018).** “Disciplining Your Child.” แนวทางจากองค์กรวิชาชีพด้านกุมารเวชศาสตร์ที่แนะนำการใช้ผลที่ตามมาอย่างเป็นธรรมชาติและสมเหตุสมผลในการสร้างวินัยเด็ก

บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ

วิธีเลี้ยงลูก Gen Beta ต้องปลูกฝัง 6 ทักษะสำคัญนี้ให้ลูก

10 สัญญาณที่บ่งบอกว่า พ่อแม่เลี้ยงลูกถูกทาง รู้แบบนี้สบายใจได้เลย!

ผลเสียจากการตะโกนใส่ลูก บาดแผลทางใจที่มองไม่เห็น

มีข้อสงสัยเรื่องการตั้งครรภ์ หรือมีคำถามเรื่องการเลี้ยงลูกหรือเปล่าคะ? ติดตามอ่านบทความ หรือสอบถามสิ่งที่คุณอยากรู้ผ่านแอปของเราได้เลย ดาวน์โหลด theAsianparent แอปพลิเคชัน ทั้ง IOS และ Android ได้แล้ววันนี้!

เรื่องแนะนำ.